sleeved bodice 5012/3
Tzakos from Attica, front
Tzakos from Attica, front
Tzakos from Attica, front
Tzakos from Attica, front
Tzakos from Attica, back
Tzakos from Attica, back
Central motif of the oversleeve, "mastrapas (pitcher)"
Central motif of the oversleeve, "mastrapas (pitcher)"
Side of the oversleeve
Side of the oversleeve
Back of the oversleeve
Back of the oversleeve
Central and side motif of the undersleeve
Central and side motif of the undersleeve
Back embroidery of the undersleeve: "mastrapas (pitcher)" and women's dance
Back embroidery of the undersleeve: "mastrapas (pitcher)" and women's dance
Traced pattern at the undersleeve
Traced pattern at the undersleeve
Object Identity
Object ID Number
5012/3
Object name
sleeved bodice
Other / Local name
tzakos
Style
peasant 
Production date range
beginning of 20th century
Part of outfit
No
Physical Description
Description
Κοντός, εφαρμοστός μπούστος, τζάκος, με πανωμάνικα που φθάνουν ως τον αγκώνα και κατωμάνικα που προβάλλουν μέσα από αυτά σχηματίζοντας κουφόπιετες στο πίσω μέρος. Ο τζάκος φοριόταν πάνω από το αμάνικο πουκάμισο. Είναι φτιαγμένος από μονόφυλλο βαμβακερό πανί του αργαλειού στο φυσικό του χρώμα. Έχει βαθύ και πλατύ κατακόρυφο άνοιγμα που κλείνει στρογγυλεύοντας μόλις δυο δάχτυλα πριν το τελείωμα του μπούστου με δυο θηλιές και στρογγυλά κουμπιά, ντυμένα στο ίδιο βυσσινί χρώμα με το φαρδύ μεταξωτό γαϊτάνι που πλαισιώνει το άνοιγμα και φθάνει ως τις πλαϊνές ραφές του τζάκου. Στην ένωση του κορμού με τα μανίκια, κάτω από τις μασχάλες, έχει προστεθεί ρομβοειδές κομμάτι υφάσματος για άνεση στην κίνηση. Τα μανίκια είναι χρυσοκεντημένα στην καλή τους όψη και στολισμένα με πολύχρωμα,
μεταξωτά κεντήματα στην πίσω όψη τους. Το πλούσιο και βαρύ χρυσοκέντημα καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος των μανικιών. Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, το χρυσοκέντημα υποδηλώνει πλούτο και κοινωνική θέση. Στην εμφάνιση και στην τεχνική, μοιάζει με τα εκκλησιαστικά βυζαντινά κεντήματα (χρυσοκλαβαρικά) χωρίς να είναι τόσο λεπτοφτιαγμένο. Οι γυναίκες ή οι μαΐστρες που "έριχναν το χρυσάφι", τύλιγαν το λεπτό χρυσόνημα γύρω από χοντρή, κίτρινη μεταξωτή κλωστή, στριμμένη πολλές φορές, το μπρισίμι. Αποτέλεσμα είναι η ανάγλυφη όψη του χρυσοκεντήματος. Ως προς την τεχνοτροπία του, το χρυσοκέντημα βασίζεται σε ραβδώσεις, από χρυσόνημα τυλιγμένο σε μπρισίμι, που συχνά περιβάλλουν κεντρικό "νεύρο" σχηματίζοντας φύλλο φοινικιάς ή και μπανανιάς. Μ' αυτό τον τρόπο γεμίζει όλη η επιφάνεια, σχηματίζονται φύλλα, λουλούδια και ο "μαστραπάς" που καταλαμβάνει το κέντρο του κεντήματος. Στο κέντρο του "μαστραπά", καμπυλόσχημο οξυκόρυφο μοτίβο ανοίγει σε γαρύφαλλο στην κορυφή του κεντήματος. Στον ίδιο άξονα, κάτω από τον "μαστραπά", έχει τοποθετηθεί αντεστραμμένο ανθικό μοτίβο. Και τα τρία μοτίβα έχουν μικρό "ματάκι" από χρωματιστή μεταξοκλωστή. Δύο τέτοια συμμετρικά "ματάκια", δεξιά κι αριστερά, βάφουν άλλα σημεία του κεντήματος με μπλε, λιλά, πράσινο, κοραλί και σκούρο ροζ χρώμα. Κάτω από τη μπορντούρα του κεντήματος, χρυσό γαϊτάνι περιτρέχει το τελείωμα του μανικιού. Ενωμένα με το χρυσοκέντημα και αγγίζοντας σχεδόν τη ραφή του μανικιού φυτρώνουν πολύχρωμα γαρύφαλλα και άλλα, μικρότερα, ανθικά μοτίβα και φύλλα. Τα έντονα χρώματα είναι το βυσσινί, το μπλε, το κίτρινο, το πορτοκαλί, το ανοιχτοπράσινο, το λιλά, το μωβ, το ροζ, το κανελί. Ανασηκώνοντας το πανωμάνικο στο σημείο όπου η χαλαρή του ένωση με το κατωμάνικο έχει υποχωρήσει, βλέπουμε το σχέδιο γραμμένο με μελάνι πάνω στο ύφασμα που έχει μείνει ακέντητο. Το κατωμάνικο είναι ολοκέντητο. Στο μπροστινό χρυσοκέντημα, στο ίδιο ύφος με εκείνο του πανωμάνικου, διακρίνεται κεντρικό σχηματικό μοτίβο εγγεγραμμένο σε διπλή γωνία: στήλη που περιβάλλεται από διπλό, οξυκόρυφο ημικύκλιο (ανάποδος "μαστραπάς";). Δύο συμμετρικές στήλες, δεξιά κι αριστερά, και πλαγιαστά φυλλοφόρα κλαδιά συμπληρώνουν τη σύνθεση. Στη μπορντούρα, λοξές ραβδώσεις και κουκίδες ανάμεσα σε στενές και πλατύτερες σειρές. Στο τελείωμα του μανικιού, χρυσό γαϊτάνι. Πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει πολύχρωμο, μεταξωτό κέντημα στην πίσω όψη του μανικιού, με έντονες πινελιές να φωτίζουν το σκούρο φόντο, φτιαγμένο με μαύρες και βαθυκύανες κλωστές. Με μωβ/φούξια σχεσιάζονται τα περιγράμματα των σχεδίων, που γεμίζουν με φωτεινό κίτρινο, πορτοκαλί και ανοιχτοπράσινο, με θαλασσί και ροζ, ενώ συχνά υπογραμμίζονται με πράσινο χρώμα. Διπλός "μαστραπάς" στο κέντρο περιέχει δυο γυναικείες μορφές στον κατακόρυφο κεντρικό του άξονα, ενώ πιθανόν στη βάση του τρίτη μορφή έχει μείνει ακέφαλη. Το εκπληκτικό όμως με αυτόν το "μαστραπά" είναι οι γυναικείες φιγούρες που έχουν στήσει πολύχρωμο χορό ολόγυρά του, πέντε σε κάθε πλάι και μια στην κορυφή. Δύο ακόμη φιγούρες διακρίνονται ψηλά στα άκρα ενός κεντήματος που δείχνει ότι συνεχίζεται. Δυο καμπυλόσχημα, ανθισμένα κλαδιά πλαισιώνουν τη βάση του "μαστραπά". Στη μπορντούρα του κεντήματος, μέσα στα εξαγωνικά μενταγιόν, πέντε ακόμη γυναικείες μορφές.
Decoration & Patterns
Decoration
stylized decoration
Decorative patterns / subjects
women, flowers
Decoration
vegetal decoration
Decorative patterns / subjects
flowers, "mastrapas"
Height
0.310
Width
0.410
Production
Maker / Designer / Brand
women themselves, maistres
Production date range
beginning of 20th century
Production place (Country | Geographic Area | Prefecture & Region)
Greece | Central Greece | Attica
Menidi, Paiania, Kifisia, Marousi
Material
cotton
gold thread
silk cordon
silk thread
Techniques
counted threadwork, single cross-stitch
embroidery, chain
embroidery, light stitch
gold embroidery
handwoven fabric
Use
Population / Cultural / Ethnic group
Arvanites (?)
User
woman
Status
bride 
Occasion
bridal
Date range
beginning of 20th century
Population / Cultural / Ethnic group
Arvanites (?)
User
woman
Status
married woman
Occasion
festive
Date range
beginning of 20th century
Place of use (Country | Geographic Area | Prefecture & Region)
Greece | Central Greece | Attica
Menidi, Paiania, Kifisia, Marousi
Acquisition
Acquisition method
Purchase
Acquisition date (circa)
9/12/1966
Documentation
Research bibliographic references
Dede-Michail, Μ. 1981, Η φορεσιά της Μεσογείτισσας (1900-1930), Athens. 
Hadjimichali, A. 1948-1954: Ελληνικαί εθνικαί ενδυμασίαι. Athens, vol. 1-2. 
Marini, Μ. 1989, Η μενιδιάτικη λαϊκή φορεσιά, Acharnai.
Welters, L. 1986, Women’s Traditional Costume in Attica, Greece, Nauplion, Peloponnesian Folklore Foundation.

Image license

Use the file or the thumbnail of the image according to the license:
CC BY-NC-ND 4.0

Attribution-NonCommercial-NoDerivatives