sleeved bodice 14106
Tzakos from Attica, front
Tzakos from Attica, front
Tzakos from Attica, front
Tzakos from Attica, front
Tzakos from Attica, back
Tzakos from Attica, back
Gold embroidery of oversleeve: "pitcher"
Gold embroidery of oversleeve: "pitcher"
Gold embroidery of the undersleeve: central motif
Gold embroidery of the undersleeve: central motif
Undersleeve, back: silk and traced design
Undersleeve, back: silk and traced design
Right undersleeve, back: embroidery and design
Right undersleeve, back: embroidery and design
Object Identity
Object ID Number
14106
Object name
sleeved bodice
Other / Local name
tzakos
Style
costume with sigouni (sleeveless woollen coat)
Production date range
19th century
Part of outfit
No
Physical Description
Description
Κοντός, εφαρμοστός μπούστος, τζάκος, με πανωμάνικα που φθάνουν ως τον αγκώνα και φαρδύτερα κατωμάνικα, που προβάλλουν μέσα από αυτά σχηματίζοντας κουφόπιετες στο πίσω μέρος. Τα μανίκια είναι φοδραρισμένα με υπόλευκο, βαμβακερό πανί. Ο τζάκος φοριόταν πάνω από το αμάνικο πουκάμισο. Είναι φτιαγμένος από μονόφυλλο βαμβακερό πανί του αργαλειού στο φυσικό του χρώμα. Έχει πλατύ και μεγάλο άνοιγμα μπροστά που στρογγυλεύει στο κάτω μέρος του χωρίς να κλείνει, τρία μόλις δάχτυλα πάνω από το τελείωμα του μπούστου. Στην ένωση των μανικιών με τον κορμό, κάτω από τη μασχάλη, έχει τοποθετηθεί ρομβοειδές κομμάτι πανιού για άνεση στην κίνηση. Τα πανωμάνικα καλύπτονται με πλούσιο χρυσοκέντημα που όμως αφήνει δύο λωρίδες πίσω, γύρω από τη ραφή, για το κέντημα με τα μετάξια. Το κέντημα
δεν έχει ολοκληρωθεί αποκαλύπτοντας έτσι το σχέδιο, γραμμένο με μελάνι. Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, το χρυσοκέντημα υποδηλώνει πλούτο και κοινωνική θέση. Στην εμφάνιση και στην τεχνική, μοιάζει με τα εκκλησιαστικά βυζαντινά κεντήματα (χρυσοκλαβαρικά) χωρίς να είναι τόσο λεπτοφτιαγμένο. Οι γυναίκες ή οι μαΐστρες που "έριχναν το χρυσάφι", τύλιγαν το λεπτό χρυσόνημα γύρω από χοντρή, κίτρινη μεταξωτή κλωστή, στριμμένη πολλές φορές, το μπρισίμι. Αποτέλεσμα είναι η ανάγλυφη όψη του χρυσοκεντήματος. Εμβληματικός "μαστραπάς" καταλαμβάνει το κέντρο του. Είναι τέτοια η σχηματοποίηση του σχεδίου, ώστε μόνο με αβεβαιότητα μπορούμε να υποθέσουμε ότι μέσα στον "μαστραπά" απεικονίζεται όρθια γυναικεία μορφή με χρωματισμένο το κεφάλι και τα χέρια, ενώ άλλη, πολύ μεγαλύτερη, βρίσκεται στην κορυφή του, με χρωματισμένη την κοιλιά της. Η τεχνοτροπία του κεντήματος αξιοποιεί ελικοειδείς μίσχους, γύρω από τους οποίους περιστρέφονται μικρές ραβδώσεις. Οι καμπύλες και οι χρωματιστές πινελιές δεν επιτρέπουν στον σχηματοποιημένο διάκοσμο να αποκτήσει αυστηρότητα. Χρωματιστές μεταξοκλωστές φτιάχνουν ένα "ματάκι" στον έλικα και γεμίζουν λίγα ακόμη σημεία του κεντήματος. Την πολυχρωμία δημιουργουν το μωβ, το πορτοκαλί, το θαλασσί, το ανοιχτοπράσινο, το ροζ, το κόκκινο και το κανελί. Κάτω από την μπορντούρα του μανικιού, που ορίζεται με μεταξοκλωστές και καταλήγει σε χρυσό γαϊτάνι, προβάλλει το κατωμάνικο με χρυσοκέντημα που συνεχίζει αυτό που μόλις είδαμε. Στο κέντρο του, μεγάλη οξεία γωνία σε σχήμα "v" γεμίζει από μικρά καμπυλόσχημα μοτίβα με ραβδώσεις που αναπτύσσονται, μεγαλύτερα και πιο εντυπωσιακά, στον υπόλοιπο χώρο του κεντήματος. Και εδώ βλέπουμε κάθε έλικα να έχει χρωματιστό "ματάκι", στην ίδια πολυχρωμία που είχε και το πανωμάνικο. Η μπορντούρα, ίδια πάνω και κάτω, τοποθετεί σε ορθογώνια διάχωρα διπλούς, πλαγιαστούς έλικες. Στην απόληξη του μανικιού, λεπτή δαντέλα, το "μανικέτι". Η πίσω όψη των μανικιών φιλοξενεί κεντήματα διαφορετικού ύφους και εκτέλεσης. Στο πανωμάνικο απλώνονται, με παιχνιδιάρικη διάθεση, πολλά ακτινωτά λουλούδια με οδοντωτά περιγράμματα και τα χρώματα που πρόβαλλαν δειλά μέσα από το χρυσοκέντημα τα βλέπουμε εδώ να αναπνέουν άνετα και λαμπερά. Στο κατωμάνικο, τα ίδια και πάλι χρώματα εμφανίζονται σαν πολύχρωμα "κομφετί", ριγμένα πάνω σε φόντο από μαύρες και βαθυκύανες κλωστές. Στο κέντρο, διπλός μαστραπάς περικλείει δυο γυναικείες μορφές τοποθετημένες σε κατακόρυφο άξονα. Από τις πλαϊνές πλευρές του μαστραπά φυτρώνουν διαγώνια προς τα πάνω, όχι λουλούδια, αλλά δύο ακόμη μεγάλες γυναικείες μορφές. Δύο μικρότερες μορφές ξεφυτρώνουν διαγώνια προς τα κάτω. Δυο γυναικείες προτομές, τοποθετημένες λοξά, πλαισιώνουν συμμετρικά την επάνω γυναικεία φιγούρα του μαστραπά. Όπως φαίνεται καθαρά στο γραμμένο σχέδιο, στον ίδιο άξονα του μαστραπά επρόκειτο να ολοκληρωθεί η μισοκεντημένη τώρα γυναικεία μορφή. Δύο ακόμη προτομές τοποθετούνται συμμετρικά στη βάση του μαστραπά, ενώ τοποθετημένες λοξά, όρθιες ή αντεστραμμένες, γεμίζουν τα τετράγωνα διάχωρα της μπορντούρας.
Decoration & Patterns
Decoration
anthropomorphic decoration 
Decorative patterns / subjects
women
Decoration
stylized decoration
Decorative patterns / subjects
"pitcher", women
Decoration
vegetal decoration
Decorative patterns / subjects
flowers, leaves
Height
0.360
Width
0.430
Production
Maker / Designer / Brand
women themselves, maistres
Production date range
19th century
Production place (Country | Geographic Area | Prefecture & Region)
Greece | Central Greece | Attica
Menidi
Material
cotton
gold cordon
gold thread
silk thread
Techniques
counted threadwork, single cross-stitch
embroidery, chain
embroidery, light stitch
gold embroidery
handwoven fabric
lace
Use
Population / Cultural / Ethnic group
Arvanites (?)
User
woman
Status
bride 
Occasion
bridal
Date range
19th century - beginning of 20th century
Population / Cultural / Ethnic group
Arvanites (?)
User
woman
Status
married woman
Occasion
festive
Date range
19th century - beginning of 20th century
Place of use (Country | Geographic Area | Prefecture & Region)
Greece | Central Greece | Attica
Menidi
Acquisition
Acquisition method
Untraced Find
Documentation
Research bibliographic references
Dede-Michail, Μ. 1981, Η φορεσιά της Μεσογείτισσας (1900-1930), Athens. 
Hadjimichali, A. 1948-1954: Ελληνικαί εθνικαί ενδυμασίαι. Athens, vol. 1-2. 
Marini, Μ. 1989, Η μενιδιάτικη λαϊκή φορεσιά, Acharnai.
Welters, L. 1986, Women’s Traditional Costume in Attica, Greece, Nauplion, Peloponnesian Folklore Foundation.

Image license

Use the file or the thumbnail of the image according to the license:
CC BY-NC-ND 4.0

Attribution-NonCommercial-NoDerivatives