μανικωτός μπούστος 14106
Τζάκος Αττικής, μπροστινή όψη
Τζάκος Αττικής, μπροστινή όψη
Τζάκος Αττικής, μπροστινή όψη
Τζάκος Αττικής, μπροστινή όψη
Τζάκος Αττικής, πίσω όψη
Τζάκος Αττικής, πίσω όψη
Χρυσοκέντημα πανωμάνικου: "μαστραπάς"
Χρυσοκέντημα πανωμάνικου: "μαστραπάς"
Χρυσοκέντημα κατωμάνικου: κεντρικό μοτίβο
Χρυσοκέντημα κατωμάνικου: κεντρικό μοτίβο
Πίσω όψη πανωμάνικου: μετάξια και γραμμένο σχέδιο 
Πίσω όψη πανωμάνικου: μετάξια και γραμμένο σχέδιο 
Πίσω όψη δεξιού κατωμάνικου: κέντημα και σχέδιο
Πίσω όψη δεξιού κατωμάνικου: κέντημα και σχέδιο
Ταυτότητα Αντικειμένου
Αριθμός Ταυτότητας Αντικειμένου (ΑΤΑ)
14106
Όνομα αντικειμένου
μανικωτός μπούστος
Άλλο / Τοπικό όνομα
τζάκος
Τυπολογία
φορεσιά με σιγκούνι
Χρόνος κατασκευής
19ος αι.
Μέρος συνόλου
Όχι
Φυσική Περιγραφή
Περιγραφή
Κοντός, εφαρμοστός μπούστος, τζάκος, με πανωμάνικα που φθάνουν ως τον αγκώνα και φαρδύτερα κατωμάνικα, που προβάλλουν μέσα από αυτά σχηματίζοντας κουφόπιετες στο πίσω μέρος. Τα μανίκια είναι φοδραρισμένα με υπόλευκο, βαμβακερό πανί. Ο τζάκος φοριόταν πάνω από το αμάνικο πουκάμισο. Είναι φτιαγμένος από μονόφυλλο βαμβακερό πανί του αργαλειού στο φυσικό του χρώμα. Έχει πλατύ και μεγάλο άνοιγμα μπροστά που στρογγυλεύει στο κάτω μέρος του χωρίς να κλείνει, τρία μόλις δάχτυλα πάνω από το τελείωμα του μπούστου. Στην ένωση των μανικιών με τον κορμό, κάτω από τη μασχάλη, έχει τοποθετηθεί ρομβοειδές κομμάτι πανιού για άνεση στην κίνηση. Τα πανωμάνικα καλύπτονται με πλούσιο χρυσοκέντημα που όμως αφήνει δύο λωρίδες πίσω, γύρω από τη ραφή, για το κέντημα με τα μετάξια. Το κέντημα
δεν έχει ολοκληρωθεί αποκαλύπτοντας έτσι το σχέδιο, γραμμένο με μελάνι. Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, το χρυσοκέντημα υποδηλώνει πλούτο και κοινωνική θέση. Στην εμφάνιση και στην τεχνική, μοιάζει με τα εκκλησιαστικά βυζαντινά κεντήματα (χρυσοκλαβαρικά) χωρίς να είναι τόσο λεπτοφτιαγμένο. Οι γυναίκες ή οι μαΐστρες που "έριχναν το χρυσάφι", τύλιγαν το λεπτό χρυσόνημα γύρω από χοντρή, κίτρινη μεταξωτή κλωστή, στριμμένη πολλές φορές, το μπρισίμι. Αποτέλεσμα είναι η ανάγλυφη όψη του χρυσοκεντήματος. Εμβληματικός "μαστραπάς" καταλαμβάνει το κέντρο του. Είναι τέτοια η σχηματοποίηση του σχεδίου, ώστε μόνο με αβεβαιότητα μπορούμε να υποθέσουμε ότι μέσα στον "μαστραπά" απεικονίζεται όρθια γυναικεία μορφή με χρωματισμένο το κεφάλι και τα χέρια, ενώ άλλη, πολύ μεγαλύτερη, βρίσκεται στην κορυφή του, με χρωματισμένη την κοιλιά της. Η τεχνοτροπία του κεντήματος αξιοποιεί ελικοειδείς μίσχους, γύρω από τους οποίους περιστρέφονται μικρές ραβδώσεις. Οι καμπύλες και οι χρωματιστές πινελιές δεν επιτρέπουν στον σχηματοποιημένο διάκοσμο να αποκτήσει αυστηρότητα. Χρωματιστές μεταξοκλωστές φτιάχνουν ένα "ματάκι" στον έλικα και γεμίζουν λίγα ακόμη σημεία του κεντήματος. Την πολυχρωμία δημιουργουν το μωβ, το πορτοκαλί, το θαλασσί, το ανοιχτοπράσινο, το ροζ, το κόκκινο και το κανελί. Κάτω από την μπορντούρα του μανικιού, που ορίζεται με μεταξοκλωστές και καταλήγει σε χρυσό γαϊτάνι, προβάλλει το κατωμάνικο με χρυσοκέντημα που συνεχίζει αυτό που μόλις είδαμε. Στο κέντρο του, μεγάλη οξεία γωνία σε σχήμα "v" γεμίζει από μικρά καμπυλόσχημα μοτίβα με ραβδώσεις που αναπτύσσονται, μεγαλύτερα και πιο εντυπωσιακά, στον υπόλοιπο χώρο του κεντήματος. Και εδώ βλέπουμε κάθε έλικα να έχει χρωματιστό "ματάκι", στην ίδια πολυχρωμία που είχε και το πανωμάνικο. Η μπορντούρα, ίδια πάνω και κάτω, τοποθετεί σε ορθογώνια διάχωρα διπλούς, πλαγιαστούς έλικες. Στην απόληξη του μανικιού, λεπτή δαντέλα, το "μανικέτι". Η πίσω όψη των μανικιών φιλοξενεί κεντήματα διαφορετικού ύφους και εκτέλεσης. Στο πανωμάνικο απλώνονται, με παιχνιδιάρικη διάθεση, πολλά ακτινωτά λουλούδια με οδοντωτά περιγράμματα και τα χρώματα που πρόβαλλαν δειλά μέσα από το χρυσοκέντημα τα βλέπουμε εδώ να αναπνέουν άνετα και λαμπερά. Στο κατωμάνικο, τα ίδια και πάλι χρώματα εμφανίζονται σαν πολύχρωμα "κομφετί", ριγμένα πάνω σε φόντο από μαύρες και βαθυκύανες κλωστές. Στο κέντρο, διπλός μαστραπάς περικλείει δυο γυναικείες μορφές τοποθετημένες σε κατακόρυφο άξονα. Από τις πλαϊνές πλευρές του μαστραπά φυτρώνουν διαγώνια προς τα πάνω, όχι λουλούδια, αλλά δύο ακόμη μεγάλες γυναικείες μορφές. Δύο μικρότερες μορφές ξεφυτρώνουν διαγώνια προς τα κάτω. Δυο γυναικείες προτομές, τοποθετημένες λοξά, πλαισιώνουν συμμετρικά την επάνω γυναικεία φιγούρα του μαστραπά. Όπως φαίνεται καθαρά στο γραμμένο σχέδιο, στον ίδιο άξονα του μαστραπά επρόκειτο να ολοκληρωθεί η μισοκεντημένη τώρα γυναικεία μορφή. Δύο ακόμη προτομές τοποθετούνται συμμετρικά στη βάση του μαστραπά, ενώ τοποθετημένες λοξά, όρθιες ή αντεστραμμένες, γεμίζουν τα τετράγωνα διάχωρα της μπορντούρας.
Διάκοσμος & Μοτίβα
Διάκοσμος
ανθρωπομορφικός διάκοσμος
Μοτίβα / Θέματα διακόσμου
γυναίκες
Διάκοσμος
σχηματοποιημένος διάκοσμος
Μοτίβα / Θέματα διακόσμου
μαστραπάς
Διάκοσμος
φυτικός διάκοσμος
Μοτίβα / Θέματα διακόσμου
λουλούδια, φύλλα
Ύψος
0.360
Πλάτος
0.430
Κατασκευή
Κατασκευαστής / Δημιουργός
οι ίδιες οι γυναίκες, μαΐστρες
Χρόνος κατασκευής
19ος αι.
Τόπος κατασκευής (Χώρα | Γεωγραφικό Διαμέρισμα | Νομός & Ευρύτερη περιοχή)
Ελλάδα | Στερεά Ελλάδα | Αττικής
Μενίδι
Υλικά
βαμβάκι
γαϊτάνι χρυσό
μεταξοκλωστή
χρυσοκλωστή
Τεχνικές
δαντέλα
κέντημα, αλυσίδα
κέντημα μετρητό, σταυροβελονιά μονή
κέντημα, πεταχτή
υφαντό
χρυσοκέντημα
Χρήση
Πληθυσμιακή / Πολιτισμική / Εθνοτική ομάδα
Αρβανίτες (;)
Χρήστης
γυναίκα
Κοινωνική ηλικία
νύφη
Περίσταση χρήσης
νυφικό
Χρόνος χρήσης
19ος αι. - αρχές 20ού αι.
Πληθυσμιακή / Πολιτισμική / Εθνοτική ομάδα
Αρβανίτες (;)
Χρήστης
γυναίκα
Κοινωνική ηλικία
παντρεμένη
Περίσταση χρήσης
γιορτινό
Χρόνος χρήσης
19ος αι. - αρχές 20ού αι.
Τόπος χρήσης (Χώρα | Γεωγραφικό Διαμέρισμα | Νομός & Ευρύτερη περιοχή)
Ελλάδα | Στερεά Ελλάδα | Αττικής
Μενίδι
Απόκτηση
Τρόπος απόκτησης
Άγνωστο
Τεκμηρίωση
Βιβλιογραφικές πηγές έρευνας
Welters, L. 1986, Women’s Traditional Costume in Attica, Greece, Ναύπλιο, Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα.
Δέδε-Μιχαήλ, Μ. 1981, Η φορεσιά της Μεσογείτισσας (1900-1930), Αθήνα.
Μαρίνη, Μ. 1989, Η μενιδιάτικη λαϊκή φορεσιά, Αχαρνές.
Χατζημιχάλη, Α. 1948-1954, Ελληνικαί εθνικαί ενδυμασίαι Α΄-Β΄, Αθήνα.

Άδεια χρήσης εικόνων

Χρησιμοποιήστε το αρχείο ή την εικόνα προεπισκόπησης σύμφωνα με την άδεια χρήσης:
CC BY-NC-ND 4.0

Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα