sleeved bodice 891/1,β
Tzakos (bodice) from Attica, front
Tzakos (bodice) from Attica, front
Tzakos (bodice) from Attica, front
Tzakos (bodice) from Attica, front
Tzakos (bodice) from Attica, back
Tzakos (bodice) from Attica, back
Central motif at the oversleeve
Central motif at the oversleeve
Oversleeve, side view
Oversleeve, side view
Gold embroidery at the undersleeve
Gold embroidery at the undersleeve
Colourful embroidery at the back of the undersleeve
Colourful embroidery at the back of the undersleeve
Object Identity
Object ID Number
891/1,β
Object name
sleeved bodice
Other / Local name
tzakos
Style
peasant 
Production date range
middle of 19th century
Part of outfit
Yes
Physical Description
Description
Κοντός, εφαρμοστός μπούστος, τζάκος, με βαθύ και πλατύ κατακόρυφο άνοιγμα που στρογγυλεύει στο τελείωμα και κλείνει μόλις δυο δάχτυλα πριν την άκρη του μπούστου με δυο κουμπιά, όπως μαρτυρούν οι δυο θηλιές που σώζονται. Ο τζάκος φοριόταν πάνω από το αμάνικο πουκάμισο. Είναι φτιαγμένος από βαμβακερό πανί του αργαλειού στο φυσικό του χρώμα. Στην ένωση του μονόφυλλου κορμού με τα μανίκια, κάτω από τις μασχάλες, έχει τοποθετηθεί κομμάτι πανιού σε σχήμα ρόμβου, για άνεση στην κίνηση. Έχει δυο ζευγάρια δίφυλλων μανικιών ενωμένα μεταξύ τους, τα πανωμάνικα και τα κατωμάνικα. Το πανωμάνικο, που φθάνει ως τον αγκώνα, είναι πυκνά χρυσοκεντημένο σ' όλο του το φάρδος με εξαίρεση μια μικρή λωρίδα πανιού γύρω από την ένωση. Μεγάλος, ψηλός, "μαστραπάς" καταλαμβάνει το κέντρο
του σχεδόν τετράγωνου κεντήματος, απ' τον οποίο φυτρώνουν τέσσερα ορθογωνισμένα γαρύφαλλα, τοποθετημένα στις γωνίες της σύνθεσης. Ανάμεσά τους, όπως και συμμετρικά κάτω από τα άκρα του "μαστραπά", ταινία με πλάγιες ραβδώσεις πάνω και κάτω που περικλείει σειρά διπλού ζιγκ-ζαγκ που σχηματίζει ανοιχτούς ρόμβους, μέσα στους οποίους τέσσερις κουκίδες σχηματίζουν σταυρό. Οι ραβδώσεις, λοξές αλλά και όρθιες, που στις επάνω γωνίες του κεντήματος διατάσσονται στις δυο πλευρές κεντρικού "νεύρου" θυμίζοντας φύλλο φοίνικα, γεμίζουν γαρύφαλλα και "μαστραπά" και τα ενδιάμεσα κενά εντείνοντας τη σχηματοποίηση του διακόσμου. Αποτελούν το φόντο πάνω στο οποίο προβάλλεται το κύριο διακοσμητικό μοτίβο του κεντήματος, οι τέσσερις κουκίδες που σχηματίζουν σταυρό και εγγράφονται σε ρόμβο. Το μοτίβο αυτό στολίζει όλο το κέντημα, από τα γαρύφαλλα και τον "μαστραπά" ως τις ενδιάμεσες ταινίες και τη μπορντούρα που τα τοποθετεί μέσα σε μεγάλο ζιγκ-ζαγκ. Τρία από αυτά τα μοτίβα τοποθετημένα στο κέντρο και στην κορυφή του "μαστραπά" έχουν και πρόσθετη κουκίδα, σαν κεφαλάκι. Θα μπορούσαν επομένως να ερμηνευτούν ως γυναικείες μορφές, που συνήθως απαντούν μέσα στους "μαστραπάδες". Ο διάκοσμος του κατωμάνικου έχει γίνει με χρυσοκέντημα στην καλή του όψη και με πολύχρωμα μετάξια στην ανάποδη. Το χρυσοκέντημα, στο ίδιο ύφος με εκείνο του πανωμάνικου, συνδυάζει ραβδώσεις και ρόμβους με σταυρόσχημες κουκίδες που τα εντάσσει μέσα και ανάμεσα από οξυκόρυφες αψίδες. Στο κέντρο των αψίδων διακρίνεται, όρθιο και αντεστραμμένο το μοτίβο που ερμηνεύσαμε ως σχηματοποιημένη γυναικεία μορφή. Στα αναμεταξύ τους διάχωρα, ο σταυρός περιστοιχίζεται από δύο "κεφαλάκια". Η μπορντούρα εντάσσει τα διακοσμητικά θέματα του κεντήματος σε μικρά τετράγωνα τοποθετώντας τους ρόμβους λοξά και διαγώνια ώστε να σχηματίζουν ζιγκ-ζαγκ. Στην πίσω όψη το κέντημα σχηματίζει ορθογώνιο που ξεπερνά σε ύψος το χρυσοκέντημα. Επικρατεί το φωτεινό πορτοκαλί που αναδεικνύεται μέσα από σκούρες κλωστές (καφέ, μενεξελί, μπλε και πράσινες σε δύο τόνους) που σχηματίζουν ταινίες και πλαίσια για πολλά μικρά ορθογώνια σχήματα. Στη μπορντούρα τέσσερα συμμετρικά τοποθετημένα ορθογώνια διατάσσονται έτσι ώστε να σχηματίζουν σταυρό. Η κεντρική φιγούρα του κεντήματος, που καταλαμβάνει το κέντρο της μεγάλης ζώνης του, σχηματίζεται από δυο μικρά τρίγωνα το ένα πάνω στο άλλο και στον ίδιο κατακόρυφο άξονα με τρίτο, μεγαλύτερο. Με τη σκέψη σε άλλα κεντημένα μανίκια και ποδόγυρους από την Αττική, θα μπορούσαμε και έδώ να διακρίνουμε σχηματοποιημένη μορφή. Στην απόληξη των μανικιών έχει προστεθεί ασπροκεντημένη δαντέλα του μέτρου. Το ανάγλυφο χρυσοκέντημα, που φτιάχνει το χρυσόνημα τυλιγμένο γύρω από το μπρισίμι, παραπέμπει σε έργα μεταλλοτεχνίας. Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, το χρυσοκέντημα υποδηλώνει πλούτο και κοινωνική θέση. Στην εμφάνιση και στην τεχνική, μοιάζει με τα εκκλησιαστικά βυζαντινά κεντήματα (χρυσοκλαβαρικά) χωρίς να είναι τόσο λεπτοφτιαγμένο. Οι γυναίκες ή οι μαΐστρες που "έριχναν το χρυσάφι", τύλιγαν το λεπτό χρυσόνημα γύρω από χοντρή, κίτρινη μεταξωτή κλωστή, στριμμένη πολλές φορές, το μπρισίμι. Αποτέλεσμα είναι η ανάγλυφη όψη του χρυσοκεντήματος.
Decoration & Patterns
Decoration
geometric decoration 
Decorative patterns / subjects
-
Decoration
vegetal decoration
Decorative patterns / subjects
"mastrapas", flowers, women (?) 
Height
0.380
Width
0.430
Production
Maker / Designer / Brand
women themsselves, maistres
Production date range
middle of 19th century
Production place (Country | Geographic Area | Prefecture & Region)
Greece | Central Greece | Attica
Mesogeia (Koropi?)
Material
cotton
gold thread
silk cordon
silk thread
Techniques
counted threadwork, single cross-stitch
gold embroidery
handwoven fabric
lace sold by the metre
Use
Population / Cultural / Ethnic group
Arvanites (?)
User
woman
Status
bride 
Occasion
bridal
Date range
middle of 19th century - beginning of 20th century
Population / Cultural / Ethnic group
Arvanites (?)
User
woman
Status
married woman
Occasion
festive
Date range
middle of 19th century - beginning of 20th century
Place of use (Country | Geographic Area | Prefecture & Region)
Greece | Central Greece | Attica
Mesogeia
Acquisition
Acquisition method
Untraced Find
Acquisition date (circa)
1952-1953 (?)
Documentation
Research bibliographic references
Dede-Michail, Μ. 1981, Η φορεσιά της Μεσογείτισσας (1900-1930), Athens. 
Hadjimichali, A. 1948-1954: Ελληνικαί εθνικαί ενδυμασίαι. Athens, vol. 1-2. 
Marini, Μ. 1989, Η μενιδιάτικη λαϊκή φορεσιά, Acharnai.
Welters, L. 1986, Women’s Traditional Costume in Attica, Greece, Nauplion, Peloponnesian Folklore Foundation.

Image license

Use the file or the thumbnail of the image according to the license:
CC BY-NC-ND 4.0

Attribution-NonCommercial-NoDerivatives