αμάνικος επενδύτης 5789/2
Γρίζα Αττικής, μπροστινή όψη
Γρίζα Αττικής, μπροστινή όψη
Γρίζα Αττικής, μπροστινή όψη
Γρίζα Αττικής, μπροστινή όψη
Γρίζα Αττικής, πίσω όψη
Γρίζα Αττικής, πίσω όψη
Χρυσοκέντημα με το κυπαρίσσι 
Χρυσοκέντημα με το κυπαρίσσι 
Κέντημα πίσω και κάτω από το άνοιγμα χεριού
Κέντημα πίσω και κάτω από το άνοιγμα χεριού
Κεντημένη μπορντούρα από βυσσινί τσόχα
Κεντημένη μπορντούρα από βυσσινί τσόχα
Κεντημένη μαύρη βελούδινη μπορντούρα 
Κεντημένη μαύρη βελούδινη μπορντούρα 
Κέντημα μπροστινού ανοίγματος κάτω από το κυπαρίσσι
Κέντημα μπροστινού ανοίγματος κάτω από το κυπαρίσσι
Κέντημα μπροστινού ανοίγματος πάνω από το κυπαρίσσι
Κέντημα μπροστινού ανοίγματος πάνω από το κυπαρίσσι
Ταυτότητα Αντικειμένου
Αριθμός Ταυτότητας Αντικειμένου (ΑΤΑ)
5789/2
Όνομα αντικειμένου
αμάνικος επενδύτης
Άλλο / Τοπικό όνομα
γρίζα, γρίζο, ρούχο
Τυπολογία
χωρικό
Χρόνος κατασκευής
αρχές 20ού αι.
Μέρος συνόλου
Όχι
Φυσική Περιγραφή
Περιγραφή
Γρίζα, ο νυφιάτικος και γιορτινός αμάνικος επενδύτης που απαντά αποκλειστικά στα Μεσόγεια και το Μενίδι. Χαρακτηριστικό είναι το κόκκινο χρώμα, της τσόχας (εδώ βυσσινί), η πορφύρα, που βάφει τις μπορντούρες, ειδικά τη φαρδιά μπορντούρα στη βάση της. Καθώς το κέντημα στα πουκάμισα άρχισε να ψηλώνει, τα γρίζα άρχισαν να κονταίνουν και, μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, έφταναν μόνο ως την αρχή των μηρών. Λίγο πριν το τέλος του ίδιου αιώνα, τα διπλά γρίζα εξέλιπαν και αντικαταστάθηκαν από μονές γρίζες. Το χρυσοκέντημα, και εδώ όπως και στα άλλα τμήματα της φορεσιάς, εμφανίζεται μετά τα μέσα του 19ου αιώνα. Είναι φτιαγμένη από λευκό, μάλλινο αγοραστό ύφασμα και φοδραρισμένη με λευκό σαγιάκι, το σαγιάκι της ντριστέλας, το μάλλινο ύφασμα που οι γυναίκες
έχουν επεξεργαστεί στη νεροτριβή ώστε να γίνει χοντρό και πηχτό. Όλα της τα ανοίγματα στολίζονται με κόκκινη τσόχα που, στη βάση της, φτάνει τα 14εκ. Με κατακόρυφο άνοιγμα μπροστά, από πάνω ως κάτω, και είναι φτιαγμένη από ένα φύλλο στην πλάτη, από ένα φύλλο δεξιά κι αριστερά μπροστά, και δυο πλαϊνές λόξες που συμπληρώνονται με τσόχα κάτω από τη μασχάλη. Τα ανοίγματα είναι φοδραρισμένα με πράσινο βαμβακερό πανί. Η λαιμόκοψη και τα ανοίγματα των χεριών στολίζονται με στενή λωρίδα κόκκινης τσόχας, φαρδύτερη πίσω στην πλάτη. Εκτός από τη λαιμόκοψη που γαρνίρεται με βυσσινί γαϊτάνι, όλα τα ανοίγματα της γρίζας στολίζονται με γαϊτάνι χρυσό. Στην πλαϊνή τσόχα, ανάμεσα στη λόξα και το άνοιγμα της μασχάλης τέσσερις σειρές διπλό χρυσό σειρήτι στερεωμένες στη μία πλευρά ενώνονται με θηλιά με άλλες τέσσερις σειρές που ξεκινούν από την απέναντι πλευρά. Τα σειρήτια επικαλύπτουν χρυσοκέντημα με πέντε σειρές από τρέχουσες σπείρες σε ελεύθερη απόδοση. Από πάνω, στο φαρδύ τμήμα της τσόχας πλάι στο άνοιγμα του χεριού, παρεμφερές, όρθιο και ψηλότερο μοτίβο, σαν αυτά που στολίζουν, μπροστά και χαμηλά, τη μπορντούρα του ανοίγματος και, πλαγιασμένα, την άκρη της μπορντούρας της βάσης. Η λωρίδα της τσόχας που πλαισιώνει το μπροστινό άνοιγμα διπλασιάζεται 14 πόντους πριν το τελείωμά της, και από το σημείο αυτό αρχίζει η ραφή που θα την απομακρύνει από την μπορντούρα της βάσης, από την οποία την ξεχωρίζει άλλωστε και το κατά 3εκ. μικρότερο μήκος της. Την αρχή της ραφής καλύπτει διπλό χρυσογάιτανο που θα ανοίξει λίγο, ίσα για να χωρέσει κι ένα τρίτο γαϊτάνι. Ορθογώνιο κομματάκι τσόχας, γαρνιρισμένο με κόκκινο γαϊτάνι όπως και όλα τα εσωτερικά περιγράμματα της τσόχας, και στολισμένο με χρυσό ρόδακα προεκτείνει την μπορντούρα προς τα επάνω, σχηματίζοντας το βάθρο πάνω στο οποίο κάθεται το χρυσοκέντημα, κεντημένο πάνω σε μαύρο βελούδο. Το περίγραμμα του κεντήματος, που θυμίζει αγγείο με ασυνήθιστο πώμα, διαγράφεται με χρυσό κορδονέτο και υπερτονίζεται με χρυσό σειρήτι στερεωμένο με χρυσό ζιγκ-ζαγκ. Στο κέντρο του "αγγείου" δεσπόζει χρυσό κυπαρίσσι, φτιαγμένο με γαϊτάνι και γαλόνι. Δύο αχνά λουλούδια στη βάση του και δυο μεγάλα στην κορυφή του σχεδίου διακρίνονται ανάμεσα στο χρυσό κορδονέτο που, ασυγκράτητο, σκεπάζει το βελούδο πότε με έλικες και ζιγκ-ζαγκ και πότε χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο. Πέντε χρυσά μοτίβα με μακρύ κορμό και κυκλικές κεφαλές εξακτινώνονται από το πλαϊνό κομμάτι τσόχας κάτω από το άνοιγμα των χεριών, φτιαγμένα με γαϊτάνι και γαλόνι. Το περίγραμμα των κύκλων τονίζεται με ακτινωτά ανθάκια, ενώ διπλό ζιγκ-ζαγκ περιγράφει τους κορμούς που επεκτείνεται ψηλά ως τις ραφές. Τρία γαϊτάνια ψηλότερα από την μπορντούρα της βάσης, οριζόντια ταινία από μαύρο βελούδο προσφέρει τον καμβά σε χρυσοκέντημα με μικρές τρέχουσες σπείρες (σαλιγκάρια;), λουλούδια και διασταυρούμενες, μεγάλες σπείρες σε ελεύθερη απόδοση. Πάνω από την εσωτερική αυτή μπορντούρα, χρυσό κορδονέτο ζωγραφίζει άτεχνα επαναλαμβανόμενο σχηματικό μοτίβο. Η τσόχινη μπορντούρα της βάσης είναι κεντημένη οριζόντια στην αρχή και στο τελείωμά της. Επάνω, κάτω από σειρά με αντεστραμμένες τρέχουσες σπείρες, ακολουθεί μια σειρά από καμπύλα, ανοιχτά σχήματα με τις δύο άκρες τους να συστρέφονται σχηματίζοντας μικρούς εσωτερικούς έλικες. Ανάμεσά τους, σχηματοποιημένο ανθάκι. Μια τέτοια ακριβώς σειρά διακοσμεί τις δυο πλευρές του μπροστινού ανοίγματος. Σε απλουστευμένη και πολύ κακότεχνη μορφή θα τοποθετηθεί κατακόρυφα και πάνω στο άσπρο ρούχο, κάτω από τους ώμους και ως την αρχή του κεντήματος. Τέλος, διπλό ζιγκ-ζαγκ, πράσινο και χρυσό, έχοντας πίσω διακοσμήσει τη λαιμόκοψη και τις ραφές των ώμων, γυρίζει μπροστά σε δυο παράλληλες σειρές. Η μία σταματάει λίγο κάτω από τον ώμο, ενώ η άλλη περιγράφει κατακόρυφα το λευκό πανί ως την άκρη του, στρίβει και πατάει τη βάση του βελούδου όπως και την άκρη της μαύρης βελούδινης ταινίας.
Διάκοσμος & Μοτίβα
Διάκοσμος
σχηματοποιημένος διάκοσμος
Μοτίβα / Θέματα διακόσμου
-
Διάκοσμος
φυτικός διάκοσμος
Μοτίβα / Θέματα διακόσμου
κυπαρίσσι, λουλούδια
Ύψος
0.650
Πλάτος
0.540
Κατασκευή
Κατασκευαστής / Δημιουργός
γριζάδες, χρυσοραφτάδες
Χρόνος κατασκευής
αρχές 20ού αι.
Τόπος κατασκευής (Χώρα | Γεωγραφικό Διαμέρισμα | Νομός & Ευρύτερη περιοχή)
Ελλάδα | Στερεά Ελλάδα | Αττικής
-
Υλικά
βαμβάκι
βελούδο
γαλόνι χρυσό
γαϊτάνι χρυσό
κορδονέτο χρυσό 
κορδόνι μεταξωτό
μαλλί
σειρήτι χρυσό
τσόχα
χαρτόνι
χρυσοκλωστή
Τεχνικές
υφαντό
χρυσοκέντημα
Χρήση
Πληθυσμιακή / Πολιτισμική / Εθνοτική ομάδα
Αρβανίτες
Χρήστης
γυναίκα
Κοινωνική ηλικία
νύφη
Περίσταση χρήσης
νυφικό
Χρόνος χρήσης
αρχές 20ού αι.
Πληθυσμιακή / Πολιτισμική / Εθνοτική ομάδα
Αρβανίτες
Χρήστης
γυναίκα
Κοινωνική ηλικία
παντρεμένη
Περίσταση χρήσης
γιορτινό
Χρόνος χρήσης
αρχές 20ού αι.
Τόπος χρήσης (Χώρα | Γεωγραφικό Διαμέρισμα | Νομός & Ευρύτερη περιοχή)
Ελλάδα | Στερεά Ελλάδα | Αττικής
-
Απόκτηση
Τρόπος απόκτησης
Αγορά
Πιθανή χρονολογία πρόσκτησης
28/6/1968
Δημοσιεύσεις
Δημοσιεύσεις αντικειμένου
Ημερολόγιο ΛτΕ 1998: φωτ. 34
Τεκμηρίωση
Βιβλιογραφικές πηγές έρευνας
Welters, L. 1986, Women’s Traditional Costume in Attica, Greece, Ναύπλιο, Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα.
Δέδε-Μιχαήλ, Μ. 1981, Η φορεσιά της Μεσογείτισσας (1900-1930), Αθήνα.
Ζώρα, Π. 1981, Κεντήματα και κοσμήματα της ελληνικής φορεσιάς, Αθήνα, ΥΠ.ΠΟ - Μ.Ε.Λ.Τ.
Μαρίνη, Μ. 1989, Η μενιδιάτικη λαϊκή φορεσιά, Αχαρνές.
Χατζημιχάλη, Α. 1978, Λαϊκή Φορεσιά. Οι φορεσιές με το σιγκούνι Α΄, (επιμ. Γιανναρά-Ιωάννου, Τ.) Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη - Μέλισσα.

Άδεια χρήσης εικόνων

Χρησιμοποιήστε το αρχείο ή την εικόνα προεπισκόπησης σύμφωνα με την άδεια χρήσης:
CC BY-NC-ND 4.0

Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα