αμάνικος επενδύτης 5799/4
Γρίζα, μπροστινή όψη 
Γρίζα, μπροστινή όψη 
Γρίζα, μπροστινή όψη 
Γρίζα, μπροστινή όψη 
Γρίζα, πίσω όψη 
Γρίζα, πίσω όψη 
Κέντημα μπροστινού φύλλου
Κέντημα μπροστινού φύλλου
Μπορντούρα μπροστινού ανοίγματος: λεπτομέρεια και τελείωμα
Μπορντούρα μπροστινού ανοίγματος: λεπτομέρεια και τελείωμα
Διακόσμηση κάτω από το άνοιγμα των χεριών
Διακόσμηση κάτω από το άνοιγμα των χεριών
Διακόσμηση πλάτης 
Διακόσμηση πλάτης 
Μπορντούρα βάσης
Μπορντούρα βάσης
Ταυτότητα Αντικειμένου
Αριθμός Ταυτότητας Αντικειμένου (ΑΤΑ)
5799/4
Όνομα αντικειμένου
αμάνικος επενδύτης
Άλλο / Τοπικό όνομα
γρίζα, γρίζο, ρούχο
Τυπολογία
χωρικό
Χρόνος κατασκευής
αρχές 20ού αι.
Μέρος συνόλου
Όχι
Φυσική Περιγραφή
Περιγραφή
Γρίζα, ο νυφιάτικος και γιορτινός αμάνικος επενδύτης που απαντά αποκλειστικά στα Μεσόγεια και το Μενίδι. Καθώς το κέντημα στα πουκάμισα άρχισε να ψηλώνει, τα γρίζα άρχισαν να κονταίνουν και, μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, έφταναν μόνο ως την αρχή των μηρών. Λίγο πριν το τέλος του ίδιου αιώνα, τα διπλά γρίζα εξέλιπαν και αντικαταστάθηκαν από μονές γρίζες. Το χρυσοκέντημα, και εδώ όπως και στ' άλλα τμήματα της φορεσιάς, εμφανίζεται μετά τα μέσα του 19ου αιώνα. Είναι φτιαγμένη από λευκό, μάλλινο αγοραστό ύφασμα εισαγωγής και φορδραρισμένη με λευκό σαγιάκι, το σαγιάκι της ντριστέλας, το μάλλινο ύφασμα που οι γυναίκες έχουν υφάνει και επεξεργαστεί στη νεροτριβή, ώστε να γίνει χοντρό και πηχτό. Όλα της τα ανοίγματα στολίζονται με βαθύ βυσσινί βελούδο
που στη μπορντούρα της βάσης φθάνει τα 16εκ. στο ψηλό και ενιαίο μπροστινό της τμήμα. Εκεί, η επάνω άκρη της μπορντούρας σχηματίζει ψηλή, ορθογώνια επέκταση πλάτους περίπου 5εκ. και με 6εκ. ύψος. Λίγο χαμηλότερα της αρχίζει βελούδινη ταινία, παράλληλη και στενότερη από την μπορντούρα του τελειώματος από την οποία διακρίνεται με διπλό γαϊτάνι. Ο βελούδινος διάκοσμος της γρίζας περιβάλλεται από μονά ή διπλά γαϊτάνια και φοδράρεται με θαλασσί βαμβακερό σατέν. Η γρίζα έχει κατακόρυφο άνοιγμα μπροστά, από πάνω ως κάτω, και είναι φτιαγμένη από ένα φύλλο στην πλάτη, από ένα φύλλο αριστερά και δεξιά μπροστά, και δύο πλαϊνές λόξες που συμπληρώνονται με βελούδο κάτω από το άνοιγμα του χεριού. Το άνοιγμα, στο σημείο της μασχάλης, είναι ντυμένο με λευκό, βαμβακερό πανί. Το ίδιο πανί ντύνει και το πίσω μέρος της λαιμόκοψης. Δυο αδιόρατες, οριζόντιες ραφές μπροστά υποδηλώνουν ότι οι "τιράντες" της γρίζας είχαν κοπεί χωριστά. Πίσω, λίγο πριν την ραφή του ώμου, αρχίζει στενή βελούδινη ταινία που φαρδαίνει κατεβαίνοντας για να καταλήξει σε ορθογώνιο, ψηλό τελείωμα (ύψους 11εκ. και πλάτους 6,5εκ.), 2,5εκ. κοντύτερο από την μπορντούρα της βάσης. Η κατακόρυφη ταινία διακοσμείται με σειρά από μεγάλες, τρέχουσες σπείρες που διαχωρίζονται από ζευγάρι πούλιες. Στο φαρδύ της τελείωμα ανοιχτή σπείρα προηγείται του φανταχτερού, σχηματοποιημένου λουλουδιού μέσα σε δέσμη από αργυρόνημα που σταδιακά ανοίγει και το αγκαλιάζει κυκλικά με "φύλλα" σχηματοποιημένα σαν φτερά. Δύο σειρές τρέχουσες σπείρες στην στενή οριζόντια ταινία πλαισιώνουν το κεντρικό μοτίβο, σπείρες και πάλι αλλά μεγαλύτερες και ανοιχτές που ξεδιπλώνονται στα πλάγια σε δέσμες σχηματοποιημένων "φύλλων". Στην φαρδιά μπορντούρα, μια σειρά διπλό ζιγκ-ζαγκ που σχηματίζει ρόμβους υπογραμμίζει διακριτικά οξυκόρυφο ρομβοειδές λουλούδι ανάμεσα σε δυο φύλλα που βυθίζεται σε συμμετρικά αντίθετες και ανοιχτές σπείρες που ξετυλίγονται και ζευγαρώνουν με την διπλανή τους. Το ίδιο μοτίβο απαντά στις κατακόρυφες και την οριζόντια μπορντούρα της πλάτης, όπως και, άπαξ, στα μπροστινά φύλλα. Στο κομμάτι της φαρδιάς μπορντούρας που υψώνεται κατακόρυφα μπροστά, δυο όρθια ζευγάρια σπείρες διαχωρίζονται από ψηλό μίσχο που απολήγει σε σχηματοποιημένο φυτικό μοτίβο. Στο μπροστινό φύλλο και ακουμπώντας στο ίδιο κομμάτι της μπορντούρας, κατακόρυφο, επίρραπτο κομμάτι βελούδου αγγίζει το άνοιγμα των χεριών. Έχει ορθογώνιο σχήμα με στρογγυλές γωνίες και ελαφρά καμπύλες τις πλαϊνές του πλευρές, που υψώνονται λίγο ασύμμετρα σχηματίζοντας ελεφρά αιχμηρή απόληξη. Στην απόληξη και κάτω από το μοτίβο με τις διπλές σπείρες και το ρομβοειδές λουλούδι, μεγάλο λουλούδι σε σχήμα ρόδακα. Παρόμοια λουλούδια βρίσκονται σε όλες τις γωνίες του "ορθογώνιου" σχήματος. Ανάμεσά τους, στα πλαϊνά, παρεμβάλλεται μεγάλη, ανοιχτή σπείρα και δέσμη από σχηματοποιημένα φύλλα. Στο κέντρο, κατακόρυφο ελλειψοειδές σχήμα στολίζεται με κυκλικές θηλιές. Η στενή βελούδινη λωρίδα που πλαισιώνει το μπροστινό άνοιγμα των χεριών, φαρδαίνει κατεβαίνοντας κατακόρυφα στην πλάτη και ενώνεται με το βελούδινο κομμάτι που τελειώνει τη λόξα. Προς το τέλος της διακοσμείται με τρείς ανοιχτές σπείρες από τη μικρότερη στην μεγαλύτερη, οι δυο τελευταίες από τις οποίες συνδυάζονται με μικρές δέσμες σχηματοποιημένων φύλλων. Το βελούδο πάνω από τη λόξα, διακόπτεται από τέσσερις οριζόντιες σειρές διπλού ζιγκ-ζαγκ που σχηματίζει ρόμβους. Από πάνω τους, τέσσερις σειρές διπλό, μεταλλικό (ασημένιο) γαϊτάνι, στερεωμένες στη μία πλευρά, ενώνονται με θηλιά με άλλες τέσσερις που ξεκινούν από την άλλη πλευρά. Κάτω από το βελούδο και πατώντας ως τις δυο ραφές της λόξας, εξακτινώνονται πέντε όμοια μοτίβα με μακρύ σώμα φτιαγμένο από τριπλό γαϊτάνι και στρογγυλή κεφαλή στην άκρη τους, από γαϊτάνι γεμισμένο με ασημί γαλόνι. Στο κέντρο τους έχει στερεωθεί μικρή πούλια. Μια σειρά απο τέτοιες πούλιες διαχωρίζει τα πέντε μοτίβα μεταξύ τους, που περιβάλλονται από χρυσό ζιγκ-ζαγκ και θηλιές ενώ οι κεφαλές τους τονίζονται με πυκνότερο κέντημα. Το κέντημα της πλάτης, εξαιρετικής εκτέλεσης και αυτό αλλά και ιδιαίτερης αισθητικής, συνδυάζει το χρυσό με το ασημένιο χρώμα, και αξιοποιεί τις πούλιες με το στερέωμά τους περισσότερο από το μπροστινό φύλλο, αφού τις βάζει να περιγράψουν μέχρι ενός σημείου τις δαντελωτές μπορντούρες της πλάτης. Στο τελείωμα του λευκού υφάσματος, όπου ο χώρος δεν επέτρεπε ψηλή μπορντούρα, το μοτίβο υποκαθίσταται με κομψά ζιγκ-ζαγκ με θηλιές και τριανταφυλλάκια.
Διάκοσμος & Μοτίβα
Διάκοσμος
σχηματοποιημένος διάκοσμος
Μοτίβα / Θέματα διακόσμου
λουλούδια, σπείρες
Ύψος
0.570
Πλάτος
0.410
Κατασκευή
Κατασκευαστής / Δημιουργός
γριζάδες, χρυσοραφτάδες
Χρόνος κατασκευής
αρχές 20ού αι.
Τόπος κατασκευής (Χώρα | Γεωγραφικό Διαμέρισμα | Νομός & Ευρύτερη περιοχή)
Ελλάδα | Στερεά Ελλάδα | Αττικής
-
Υλικά
αργυρόνημα
βαμβάκι
βελούδο
γαλόνι ασημένιο
γαϊτάνι ασημένιο
κορδονέτο ασημένιο
μαλλί
πούλιες
σατέν βαμβακερό
χαρτόνι
χρυσοκλωστή
Τεχνικές
υφαντό
χρυσοκέντημα
Χρήση
Πληθυσμιακή / Πολιτισμική / Εθνοτική ομάδα
Αρβανίτες
Χρήστης
γυναίκα
Κοινωνική ηλικία
νύφη
Περίσταση χρήσης
νυφικό
Χρόνος χρήσης
αρχές 20ού αι.
Πληθυσμιακή / Πολιτισμική / Εθνοτική ομάδα
Αρβανίτες
Χρήστης
γυναίκα
Κοινωνική ηλικία
παντρεμένη
Περίσταση χρήσης
γιορτινό
Χρόνος χρήσης
αρχές 20ού αι.
Τόπος χρήσης (Χώρα | Γεωγραφικό Διαμέρισμα | Νομός & Ευρύτερη περιοχή)
Ελλάδα | Στερεά Ελλάδα | Αττικής
-
Απόκτηση
Τρόπος απόκτησης
Άγνωστο
Πιθανή χρονολογία πρόσκτησης
28/6/1968
Τεκμηρίωση
Βιβλιογραφικές πηγές έρευνας
Welters, L. 1986, Women’s Traditional Costume in Attica, Greece, Ναύπλιο, Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα.
Δέδε-Μιχαήλ, Μ. 1981, Η φορεσιά της Μεσογείτισσας (1900-1930), Αθήνα.
Κουλοχέρη, Μ. 2004, Σπάτων Ένδυσις, Αθήνα, Λύκειον των Ελληνίδων Σπάτων.
Μαρίνη, Μ. 1989, Η μενιδιάτικη λαϊκή φορεσιά, Αχαρνές.
Χατζημιχάλη, Α. 1978, Λαϊκή Φορεσιά. Οι φορεσιές με το σιγκούνι Α΄, (επιμ. Γιανναρά-Ιωάννου, Τ.) Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη - Μέλισσα.

Άδεια χρήσης εικόνων

Χρησιμοποιήστε το αρχείο ή την εικόνα προεπισκόπησης σύμφωνα με την άδεια χρήσης:
CC BY-NC-ND 4.0

Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα