επενδύτης 414,α
Μανδύας αυτοκράτειρας Θεοδώρας 
Μανδύας αυτοκράτειρας Θεοδώρας 
Μανδύας αυτοκράτειρας Θεοδώρας 
Μανδύας αυτοκράτειρας Θεοδώρας 
Μανδύας αυτοκράτειρας Θεοδώρας, πίσω όψη 
Μανδύας αυτοκράτειρας Θεοδώρας, πίσω όψη 
Διάκοσμος γύρω από τον λαιμό
Διάκοσμος γύρω από τον λαιμό
Διάκοσμος πλάτης
Διάκοσμος πλάτης
Γαλόνι στο εσωτερικό του ανοίγματος 
Γαλόνι στο εσωτερικό του ανοίγματος 
Δυο χρυσοκέντητα μοτίβα στην πίσω όψη
Δυο χρυσοκέντητα μοτίβα στην πίσω όψη
Η προσκύνηση των Μάγων
Η προσκύνηση των Μάγων
Ταυτότητα Αντικειμένου
Αριθμός Ταυτότητας Αντικειμένου (ΑΤΑ)
414,α
Όνομα αντικειμένου
επενδύτης
Τυπολογία
βυζαντινής έμπνευσης
Χρόνος κατασκευής
αρχές 20ού αι.
Μέρος συνόλου
Ναι
Φυσική Περιγραφή
Περιγραφή
Πορφυρός, αυτοκρατορικός μανδύας, πίστο αντίγραφο εκείνου που φοράει η Θεοδώρα στο ψηφιδωτό της Ραβέννας, αναγνωρίσιμος εύκολα από την παράσταση του Προσκυνήματος των Μάγων στον ποδόγυρο. Είναι φτιαγμένος από σατέν, ενισχυμένο με καναβάτσο, και ντυμένος με κόκκινο μετάξι, εκτός από μια φαρδιά λωρίδα γύρω από το λαιμό και τον ποδόγυρο που είναι από φόδρα συνθετική. Στον πορφυρό μανδύα έχουν γίνει δυο πένσες πίσω και μια τρίτη μπροστά. Κάτω από την ελαφρά οβάλ λαιμόκοψη, τέσσερις κόπιτσες κλείνουν ψηλά, το κατακόρυφο πλαϊνό άνοιγμα στα δεξιά, που εσωτερικά στολίζει, από πάνω ως κάτω, χρυσό γαλόνι. Δυο σειρές μαργαριτάρια, μία γύρω από τη λαιμόκοψη και μία άλλη μεγαλύτερη, παράλληλη με την πρώτη, που περνάει κάτω από τους ώμους, οριοθετούν την ψηλή διακοσμητική ζώνη. Μεγάλα κομμάτια
από χρυσό λαμέ με ενυφασμένα ψαθωτά κυκλάκια, παίρνουν σχήμα ορθογώνιο ή οβάλ. Τα δύο ορθογώνια, στο κέντρο της κάθε όψης , στολίζονται κατακόρυφα με δυο μεγάλα, διάφανα γαλάζια πετράδια. Στο σημείο επαφής τους πλαισιώνονται από δυο γαλάζιες χάντρες. Τα οβάλ σχήματα, που πλαισιώνουν τα ορθογώνια, φιλοξενούν δυο διάφανα ρουμπίνια που διασταυρώνονται με δυο μικρότερά τους. Όλα τα χρυσά περιγράμματα φωτίζονται από μαργαριτάρια ενώ ένα καμπύλο, μεγάλο μαργαριτάρι, σημειώνει χαμηλά το μέσον της μεταξύ τους απόστασης. Εξαίρεση αποτελεί η κατακόρυφη σειρά από τρία τέτοια μαργαριτάρια που στολίζει την αριστερή πλευρά, σε αντίστιξη προς την διπλή σειρά που πλαισιώνει το άνοιγμα. Η ποικιλία των μαργαριταριών δεν εξαντλείται εδώ. Σε τακτά διαστήματα το μαργαριταρένιο εξωτερικό περίγραμμα της διακοσμητικής ζώνης συνοδεύει ένα ζευγάρι από μαργαριτάρια οβάλ, σε σχήμα νυχιού. Κάτω από ένα τέτοιο, μαργαριτάρι στην αριστερή πλευρά του ανοίγματος, κρέμεται με τιρτίρι μεγάλο δακρυόσχημο μαργαριτάρι με αυλακώσεις. Χρυσό γαλόνι με σταυρούς και σταφύλια στον ποδόγυρο τρέχει παράλληλα με χρυσοκέντητη ταινία πάνω σε άλικο μετάξι, 40εκ. περίπου ψηλότερα του. Η ταινία, που συχνά διακόπτεται και υπογραμμίζεται από τριπλές θηλίτσες, γεμίζει με πολλαπλούς, χρυσούς μίσχους που συστρέφονται δημιουργώντας έλικες και σπείρες. Η ίδια ταινία δημιουργεί το φαρδύ πλαίσιο σε δυο μεγάλα, και, δυο μικρότερα οβάλ σχήματα με ευθύγραμμές πλευρές, που εναλλάσσονται στην πίσω όψη του μανδύα. Το στενόμακρο κεντρικό διάχωρο που απομένει γεμίζει με χρυσό γαϊτάνι που, στα μεγαλύτερα, φτιάχνει και θηλιές. Ξεκινώντας από το άκρο της μπροστινής πλευράς, η ψηλή μπορντούρα του ποδόγυρου θα χωρέσει τρεις φορές το θέμα της προσκύνησης των Μάγων. Η Παναγία παρουσιάζεται σε δεξιά όψη, καθισμένη σε θρονί, κρατώντας τον Χριστό στα γόνατα της. Και τα δύο πρόσωπα περιβάλλονται από μεγάλα φωτοστέφανα. Προς συνάντησή τους έχουν σπεύσει οι τρεις Μάγοι. Βλέπουμε την αριστερή όψη τους, τον σκούφο και το "εξωτερικό" κοντό τους ένδυμα, με τον χιτώνα ν' ανεμίζει πίσω τους, καθώς κρατούν με τ' απλωμένα χέρια τους τάσι προσφοράς. Οι περισσότερες από τις γιορτές του Λυκείου των Ελληνίδων, που ξεκίνησαν το 1911 στο Ζάππειο, συμβαδίζουν είτε με εθνικούς εορτασμούς, είτε με την έλευση επιφανών ξένων, είτε με διεθνή συνέδρια στην Αθήνα . Η συλλογή του Λυκείου από ιστορικά αντίγραφα ενδυμασιών συνδέεται άμεσα με τις «Μεγάλες Εθνικές Εορτές» στο Παναθηναϊκό Στάδιο που, από το 1914, καθιερώνονται ως ετήσιες, και στις οποίες «πλαστικαί εικόνες» αναβιώνουν μεγάλες στιγμές της ελληνικής ιστορίας. Όταν, ύστερα από δεκαετή διακοπή, οι γιορτές του Σταδίου επαναλαμβάνονται, η αναδρομή στο απώτερο παρελθόν εκφράζεται μέσα από α) τον μινωικό πολιτισμό όπως τον αποκάλυψαν οι ανασκαφές του Sir Arthur Evans, β) τις Αμαζόνες, γ) τις ντυμένες από την Εύα Σικελιανού Ωκεανίδες του Προμηθέα Δεσμώτη, δ) τις Εστιάδες, ε) τις κόρες της κλασικής εποχής και στ) τις βυζαντινές πριγκίπισσες. Εικονογραφώντας την ιστορική συνέχεια του ελληνισμού, οι ιστορικές περίοδοι παρουσιάζονται με «στυλιζαρισμένες βουβές εικόνες (tableaux vivants)», που αναπαριστούν ένα επιλεγμένο θέμα για την κάθε εποχή. Οι ενδυμασίες αντιγράφουν από όσα έργα τέχνης έχουν διασωθεί: τοιχογραφίες Κνωσού, Αγ. Τριάδας, Τίρυνθας και Θηβών, μινωικά ειδώλια, κόρες της Ακροπόλεως, αρχαία ανάγλυφα, αγάλματα, αγγειογραφίες, βυζαντινές αγιογραφίες, μικρογραφίες χειρογράφων, ψηφιδωτά κ.ά. Η «Εκλογή Βασιλικής Νύμφης» είναι το θέμα που αντιπροσωπεύει την βυζαντινή περίοδο. Την κατασκευή των ενδυμάτων χρηματοδότησε ο Αντώνης Μπενάκης το 1929 με δωρεά 2.000 δραχμών. Την επίβλεψη και επιμέλεια ανέλαβε το γνωστό ζεύγος βυζαντινολόγων Γιώργου και Μαρίας Σωτηρίου. Η επιλογή των υφασμάτων, που απηχούν τόσο δυτικές όσο και ανατολίτικες επιδράσεις, επιχειρεί να αποδώσει την αγάπη των Βυζαντινών για την ποικιλία και τη λάμψη των χρωμάτων. Άσημα αποκαλούνται τα μη έγχρωμα υφάσματα. Τα ενδύματα γενικά λέγονται ρούχα ή ιμάτια και, ανάλογα με το ύφασμα αλλά κυρίως τον διάκοσμο, συνοδεύονται από ποικίλους επιθετικούς προσδιορισμούς. Σηρικό είναι το ρούχο από μετάξι ή από κάθε διάφανο πολυτελές ύφασμα, τη χρήση του οποίου καυτηριάζουν οι Πατέρες. Ζωηρόχρωμες κατακόρυφες ή οριζόντιες ταινίες, στην πραγματικότητα ενυφασμένες, φτιάχνουν τα λωρωτά φορέματα αρχόντων και ισχυρών, ορθόσημα ή πλατύσημα αντιστοίχως. Εξεμπλωτά ή πλουμιστά λέγονται τα φορέματα τα στολισμένα με υφαντά ή κεντητά κοσμήματα, τα εξέμπλια (exemplum) ή πλουμία (plumus). Κλαπωτά ονομάζονται τα ρούχα με ενυφασμένους ή κεντητούς κλάβους (από το τετράγωνο σχήμα της κεφαλής του καρφιού, clavi). Κλάβοι όμως λέγονται και οι πορφυρές διακοσμητικές λωρίδες γύρω από το λαιμό, στο στήθος, στο γύρο των μανικιών ή στον ποδόγυρο. Στα επιρράμματα των ρούχων ανήκουν τα ταβλία, κομμάτια υφάσματος κομμένα ορθογώνια ή λοξά που, αν είναι κόκκινα, λέγονται πλουμάτα. Τα σηγμέντα (segmenta), σημέντα στην καθομιλουμένη, δηλώνουν τον ετερόχρωμο επίρραπτο διάκοσμο στις άκρες του ρούχου, που φέρει τετράγωνα κοσμήματα. Κάθε βυζαντινό αντίγραφο της συλλογής του Λυκείου των Ελληνίδων είναι μια αλλαγή, μια εξαιρετική «αλλαξιά» δηλαδή, για περιστάσεις γιορτινές ή επίσημες. Ρούχα αρχοντικά, βασιλικά, με ενυφασμένους λίθους πολύτιμους και μαργαριτάρια. Λέγονται περιμάρμαρα ή περιμάργαρα, λιθένδυτα ή μαρμαρένδυτα, από το ρήμα μαρμαίρω που σημαίνει «απαστράπτω». Δεν είναι, άλλωστε, το έκστιλβον το χαρακτηριστικό γνώρισμα της πολυτέλειας;
Διάκοσμος & Μοτίβα
Διάκοσμος
θρησκευτικά θέματα
Μοτίβα / Θέματα διακόσμου
προσκύνηση των Μάγων, σταυρός 
Διάκοσμος
σχηματοποιημένος φυτικός διάκοσμος
Μοτίβα / Θέματα διακόσμου
σταφύλι 
Ύψος
1.350
Κατασκευή
Κατασκευαστής / Δημιουργός
Εργαστήριο του Λυκείου των Ελληνίδων
Χρόνος κατασκευής
αρχές 20ού αι.
Σκοπός κατασκευής
Η αναβίωση και εικονογράφηση της βυζαντινής περιόδου της ελληνικής ιστορίας.
Τόπος κατασκευής (Χώρα | Γεωγραφικό Διαμέρισμα | Νομός & Ευρύτερη περιοχή)
Ελλάδα | Στερεά Ελλάδα | Αττικής
Αθήνα
Υλικά
γαλόνι χρυσό
γαϊτάνι χρυσό
καναβάτσο
κορδόνι χρυσό
μετάξι
πέρλα
σατέν
συνθετικό
χάντρες
χαρτόνι
Τεχνικές
επίρραπτη
επίρραπτη, απλικέ
υφαντό βιομηχανικό
χρυσοκέντημα
Χρήση
Χρήστης
γυναίκα
Περίσταση χρήσης
γιορτινό
Σκοπός χρήσης
Η ενσάρκωση μορφών από την αρχαιοελληνική περίοδο της ελληνικής ιστορίας, σε μεγάλες γιορτές, ενθικές και άλλες. 
Χρόνος χρήσης
20ός αι.
Τόπος χρήσης (Χώρα | Γεωγραφικό Διαμέρισμα | Νομός & Ευρύτερη περιοχή)
Ελλάδα | Στερεά Ελλάδα | Αττικής
Αθήνα
Απόκτηση
Τρόπος απόκτησης
Άγνωστο
Τεκμηρίωση
Βιβλιογραφικές πηγές έρευνας
Κουκουλές, Φ. 1948-1957, "Περί τα βυζαντινά φορέματα" στο Βυζαντινών βίος και πολιτισμός 2: 5-59, Αθήνα, Παπαζήσης (ανατ., χ.χ.).
Λουτζάκη, Ρ. 2007, "Λύκειο των Ελληνίδων: Από το Παναθηναϊκό Στάδιο (1914) στη σκηνή του Μεγάρου Αθηνών (2005)" στο Π. Κάβουρας (επιμ.), Φολκλόρ και Παράδοση, Αθήνα, Fagotto.
Μπόμπου-Πρωτοπαπά, Ε. 1993, Το Λύκειο των Ελληνίδων, 1911-1991, Αθήνα, Λύκειο των Ελληνίδων.
Παπαντωνίου, Ι. 2000, Η ελληνική ενδυμασία από την αρχαιότητα ως τις αρχές του 20ού αιώνα, Αθήνα, Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος - Καπόν.

Άδεια χρήσης εικόνων

Χρησιμοποιήστε το αρχείο ή την εικόνα προεπισκόπησης σύμφωνα με την άδεια χρήσης:
CC BY-NC-ND 4.0

Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα