χιτώνας 174,α
Χιτώνας Μαινάδας 
Χιτώνας Μαινάδας 
Χιτώνας Μαινάδας 
Χιτώνας Μαινάδας 
Χιτώνας Μαινάδας, πίσω όψη 
Χιτώνας Μαινάδας, πίσω όψη 
Ταυτότητα Αντικειμένου
Αριθμός Ταυτότητας Αντικειμένου (ΑΤΑ)
174,α
Όνομα αντικειμένου
χιτώνας
Τυπολογία
αρχαιοελληνικής έμπνευσης
Χρόνος κατασκευής
αρχές 20ού αι.
Μέρος συνόλου
Ναι
Φυσική Περιγραφή
Περιγραφή
Χιτώνας Μαινάδας από κουκουλάρικο υφαντό σε βαθύ κυκλαμινί χρώμα, ανοιχτός και στην επάνω του πλευρά. Ο χιτώνας διπλώνεται χαμηλά σχηματίζοντας μεγάλο λοξό βολάν πάνω από τον ποδόγυρο. Είναι φτιαγμένος από τέσσερα φύλλα (41εκ.) που ενώνονται μεταξύ τους με διακοσμητική βελονιά. Το ίδιο υπόλευκο νήμα ρελιάζει και τα τελειώματα. Οι περισσότερες από τις γιορτές του Λυκείου των Ελληνίδων, που ξεκίνησαν το 1911 στο Ζάππειο, συμβαδίζουν είτε με εθνικούς εορτασμούς, είτε με την έλευση επιφανών ξένων, είτε με διεθνή συνέδρια στην Αθήνα. Η συλλογή του Λυκείου από ιστορικά αντίγραφα ενδυμασιών συνδέεται άμεσα με τις «Μεγάλες Εθνικές Εορτές» στο Παναθηναϊκό Στάδιο που, από το 1914, καθιερώνονται ως ετήσιες, και στις οποίες «πλαστικαί εικόνες» αναβιώνουν μεγάλες στιγμές της ελληνικής ιστορίας. Όταν, ύστερα από δεκαετή
διακοπή, οι γιορτές του Σταδίου επαναλαμβάνονται, η αναδρομή στο απώτερο παρελθόν εκφράζεται μέσα από α) τον μινωικό πολιτισμό όπως τον αποκάλυψαν οι ανασκαφές του Sir Arthur Evans, β) τις Αμαζόνες, γ) τις ντυμένες από την Εύα Σικελιανού Ωκεανίδες του Προμηθέα Δεσμώτη, δ) τις Εστιάδες, ε) τις κόρες της κλασικής εποχής και στ) τις βυζαντινές πριγκίπισσες. Εικονογραφώντας την ιστορική συνέχεια του ελληνισμού, οι ιστορικές περίοδοι παρουσιάζονται με «στυλιζαρισμένες βουβές εικόνες (tableaux vivants)», που αναπαριστούν ένα επιλεγμένο θέμα για την κάθε εποχή. Οι ενδυμασίες αντιγράφουν από όσα έργα τέχνης έχουν διασωθεί: τοιχογραφίες Κνωσού, Αγ. Τριάδας, Τίρυνθας και Θηβών, μινωικά ειδώλια, Κόρες της Ακροπόλεως, αρχαία ανάγλυφα, αγάλματα, αγγειογραφίες, βυζαντινές αγιογραφίες, μικρογραφίες χειρογράφων, ψηφιδωτά κ.ά. Την εποπτεία για τα αντίγραφα των αρχαιοελληνικών ενδυμασιών, αρχαϊκών και κλασικών, είχε η Κατίνα Μαρινάκη. Η αρχαία ελληνική περίοδος της ιστορίας του ενδύματος αναβιώνει τακτικά, μέσα από τις παραστάσεις του αρχαίου δράματος. Τα ενδύματα της ελληνικής αρχαιότητας ζωντανεύουν τις αρχαίες Ελληνίδες, όπως αυτές αναδύονται μέσα από τις πτυχώσεις τους. Είναι ενδεικτικό ότι οι γλυμμένες Κόρες εξελίσσονται βάσει των πτυχώσεων και όχι βάσει της ανατομίας τους. Πτυχώσεις τυλίγουν, βέβαια, και τους αρχαίους Έλληνες. Ωστόσο, γλύπτες και αγγειογράφοι του Χρυσού Αιώνα απέδωσαν με τέτοια απαράμιλλη τέχνη το γυναικείο κορμί, ακάλυπτο κάτω από την πυκνή πτύχωση ενός αέρινου υφαντού, ώστε οι πτυχώσεις συνειρμικά συνδέθηκαν με τη θηλυκότητα. Κάποια απ’ αυτά τα διάφανα υφάσματα δεν αποκλείεται να ήταν μεταξωτά, αφού κομμάτια μεταξωτού βρέθηκαν στον Κεραμεικό, σε τάφο της επιφανούς οικογένειας των Αλκμαιονιδών στην οποία ανήκε και ο Αλκιβιάδης. Δωρικός πέπλος, ιωνικός χιτών. Πρόκειται πάντα για ένα ορθογώνιο, αυτοτελές πανί, υφασμένο σε όρθιο αργαλειό. Το υφαντό τυλίγεται γύρω από το κορμί, κλειστό στις πλαϊνές πλευρές (χιτώνας) ή ανοιχτό στη δεξιά συνήθως πλευρά (πέπλος). Το πανί στερεώνεται στους ώμους με περόνες ή άλλες καρφίδες -ή και με κουμπιά ή βελονιές. Τον 6ο π.Χ. αιώνα οι Κόρες φορούν συχνά πέπλο πάνω από τον χιτώνα. Από λεπτό μάλλινο πανί ο πέπλος, λινός και συχνά διάφανος ο χιτώνας. Το φάρδος του υφάσματος είναι σχεδόν διπλάσιο από ένα σώμα με τα χέρια σε έκταση. Το μήκος του ξεπερνά το ανθρώπινο ύψος, από τους ώμους ως το έδαφος, γύρω στο μισό μέτρο. Στον πέπλο, το παραπανίσιο πανί αναδιπλώνεται δημιουργώντας το απόπτυγμα. Στον χιτώνα μαζεύεται με τη ζώνη, σχηματίζοντας αναδιπλώσεις, κάτι σαν μονό ή διπλό κόλπο. Ο χιτώνας ζώνεται και με διάφορες ταινίες και ιμάντες που συντελούν στο σχηματισμό μανικιών, και τότε ο χιτώνας γίνεται χειριδωτός. Από τον χειριδωτό τύπο του χιτώνα προέρχεται το πουκάμισο, το βασικό ένδυμα του απλού ανθρώπου σε όλη την Ευρώπη. Από φυτικές ίνες, τα καινούργια υφάσματα δεν κυματίζουν αλλά χοροπηδούν, λένε οι ειδικοί. Με κυματοειδείς γραμμές και αυλακώσεις αποδίδουν οι γλύπτες το κατσαρό ύφασμα που γίνεται με το σφιχτά σφιγμένο υφάδι. Αν τα αγάλματα έχουν ξεβάψει, τα αγγεία μας αποκαλύπτουν τα διακοσμητικά σχέδια των υφαντών. Τα μάλλινα νήματα βάφονται εύκολα. Τα λινά όμως απαιτούν τη χρήση ανθεκτικών φυτικών ουσιών. Η πορφύρα δεν είναι για τους κοινούς θνητούς, αλλά το γαλάζιο της βαφής «ίσατις», το κίτρινο του κρόκου και το κρεμεζί χρωματίζουν το έργο της ικανής υφάντρας. Οι Περσικοί πόλεμοι φαίνεται πως σημάδεψαν τις ενδυματολογικές επιλογές. Η Αθήνα θα εγκαταλείψει τα πολυτελή, φανταχτερά υφάσματα που παραπέμπουν στην ανατολίτικη χλιδή. Αν η προτίμηση στρέφεται προσωρινά προς την δωρική λιτότητα του πέπλου, το παιχνίδι των πτυχώσεων δεν παύει να εμπνέει τους καλλιτέχνες. Έτσι, για παράδειγμα, οι πτυχώσεις στους μανδύες των ιππέων στη ζωφόρο του Παρθενώνα μαρτυρούν ποιοί από τους ιππείς καλπάζουν, ποιοί τροχάζουν και ποιοί δεν έχουν ακόμη ξεκινήσει. Η λέξη ιμάτιον δηλώνει γενικά το ύφασμα, το σκέπασμα και, στον πληθυντικό, ιμάτια ονομάζονται γενικά τα ενδύματα. Το γυναικείο ιμάτιο είναι ένας κοινός επενδύτης που φοριέται ριχτός πάνω από τον χιτώνα. Μακρόστενο ορθογώνιο πανί, διπλωμένο στα δύο κατά το μήκος, κλείνει προς το τέλος της επάνω μακράς του πλευράς με κουμπιά που πέφτουν πάνω στα μανίκια του χιτώνα. Καλύπτει τον αριστερό ώμο και φοριέται είτε κάτω είτε πάνω από τον δεξιό.
Ύψος
2.000
Πλάτος
1.010
Κατασκευή
Κατασκευαστής / Δημιουργός
Εργαστήριο του Λυκείου των Ελληνίδων
Χρόνος κατασκευής
αρχές 20ού αι.
Σκοπός κατασκευής
Η αναβίωση και εικονογράφηση της αρχαϊκής και κλασικής περιόδου της ελληνικής αρχαιότητας.
Τόπος κατασκευής (Χώρα | Γεωγραφικό Διαμέρισμα | Νομός & Ευρύτερη περιοχή)
Ελλάδα | Στερεά Ελλάδα | Αττικής
Αθήνα 
Υλικά
μάλλινη κλωστή
μεταξοβάμβακο
Τεχνικές
υφαντό
Χρήση
Χρήστης
γυναίκα
Περίσταση χρήσης
γιορτινό
Σκοπός χρήσης
Η ενσάρκωση μορφών από την αρχαιοελληνική περίοδο της ελληνικής ιστορίας, σε μεγάλες γιορτές, ενθικές και άλλες. 
Χρόνος χρήσης
20ός αι.
Τόπος χρήσης (Χώρα | Γεωγραφικό Διαμέρισμα | Νομός & Ευρύτερη περιοχή)
Ελλάδα | Στερεά Ελλάδα | Αττικής
Αθήνα 
Απόκτηση
Τρόπος απόκτησης
Άγνωστο
Τεκμηρίωση
Βιβλιογραφικές πηγές έρευνας
Barber, E.J.W. 2004, "Η περικαλλής πτυχή. Οι πτυχώσεις στην αρχαϊκή και κλασική Ελλάδα" στο Πτυχώσεις. Από το αρχαίο ελληνικό ένδυμα στη μόδα του 21ου αιώνα: 19-33, Αθήνα, Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα & Οργανισμός Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού Α.Ε.
Boardman, J. 1978, Greek Sculpture. The Archaic Period, Λονδίνο, Thames & Hudson.
Λουτζάκη, Ρ. 2007, "Λύκειο των Ελληνίδων: Από το Παναθηναϊκό Στάδιο (1914) στη σκηνή του Μεγάρου Αθηνών (2005)" στο Π. Κάβουρας (επιμ.), Φολκλόρ και Παράδοση, Αθήνα, Fagotto.
Μπόμπου-Πρωτοπαπά, Ε. 1993, Το Λύκειο των Ελληνίδων, 1911-1991, Αθήνα, Λύκειο των Ελληνίδων.
Παπαντωνίου, Ι. 2000, Η ελληνική ενδυμασία από την αρχαιότητα ως τις αρχές του 20ού αιώνα, Αθήνα, Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος - Καπόν.

Άδεια χρήσης εικόνων

Χρησιμοποιήστε το αρχείο ή την εικόνα προεπισκόπησης σύμφωνα με την άδεια χρήσης:
CC BY-NC-ND 4.0

Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα