μαξιλαροθήκη
14117
Στενό χρυσοκέντημα: στενή κεντητή ταινία με πράσινες κλωστές
Στενό χρυσοκέντημα: στενή κεντητή ταινία με θαλασσί κλωστές
Ταυτότητα Αντικειμένου
Αριθμός Ταυτότητας Αντικειμένου (ΑΤΑ)
14117
Όνομα αντικειμένου
μαξιλαροθήκη
Τυπολογία
χωρικό
Χρόνος κατασκευής
δεύτερο μισό 19ου αι.
Μέρος συνόλου
Όχι
Φυσική Περιγραφή
Περιγραφή
Μεγάλη, διακοσμητική μαξιλαροθήκη που κατασκευάστηκε από την ένωση δύο ζευγαριών πανωμάνικων από τζάκους, του κοντούς εφαρμοστούς μπούστους που φορούσαν πάνω από τα αμάνικα πουκάμισα. Η μαξιλαροθήκη είναι ντυμένη στην πίσω όψη με υπόλευκο πανί, στο ίδιο χρώμα με το πανί του αργαλειού που πάνω του έχει γίνει το κέντημα. Κάθε χρυσοκέντημα έχει ύψος 22-23εκ. Στο ένα πανωμάνικο το πλάτος του χρυσοκεντήματος είναι 25-26εκ., ενώ στο άλλο, το "στενό", είναι μόλις 21εκ. Στο "στενό" θα πρέπει να προσθέσουμε και 3-4εκ. κεντήματος με μετάξια (τόσο τουλάχιστον σώζεται) κατά μήκος της κάθε πλευράς που θα έφτιαχνε την ένωση του μανικιού. Το "φαρδύ" χρυσοκέντημα, που οι πλευρές του δεν είναι ευθύγραμμες, έχει πολύ λιγότερο ορατό χώρο για κέντημα στη μία πλευρά, από το οποίο
σώζεται ελάχιστο. Η άλλη του πλευρά σώζει λίγο περισσότερα δείγματα. Κυριαρχεί το έντονο και βαθύ μενεξελί χρώμα που σχηματίζει λουλούδια, μάλλον γαρύφαλλα, όπως υποδεικνύουν οι οδοντωτές απολήξεις στα πέταλα που τα περιγράμματα τους τονίζονται με κίτρινη και γαλάζια κλωστή. Ένα ωραίο μωβ/λιλά συνδυάζεται με λευκό, ή με πράσινο στην απέναντι πλευρά και διακρίνεται ακόμη ένας συνδυασμός, πράσινο με καστανό. Στο "στενό" πανωμάνικο, το χρυσοκέντημα με τις ευθύγραμμισμένες πλευρές, αφήνει στα μετάξια δύο λωρίδες, τη μία λίγο φαρδύτερη από την άλλη. Το κέντημα στην φαρδύτερη λωρίδα είναι εντελώς κατεστραμμένο και μπορούμε μόνο να μιλήσουμε για τα ζωηρόχρωμα μετάξια: κόκκινο, θαλασσί, πράσινο, γαλαζοπράσινο, μωβ σε δύο αποχρώσεις και βαθύ μενεξελί. Μικρές ενδείξεις στο ένα άκρο αλλά κυρίως η απέναντι πλευρά μας επιτρέπουν να υποθέσουμε ότι και αυτή η λωρίδα χωριζόταν σε μικρά ορθογώνια διάχωρα. Στο ένα άκρο, στο πρώτο διάχωρο, πιθανόν απεικονίζεται γυναικεία μορφή. Αντίθετα, στα διάχωρα της απέναντι πλευράς σώζονται αρκετά υπόλευκα περιγράμματα ώστε με βεβαιότητα να πούμε πως κάθε διάχωρο περικλείει σχηματοποιημένη γυναικεία μορφή. Καθώς τα ζευγάρια πανωμάνικα έχουν τώρα ενωθεί μεταξύ τους αντικρυστά, τα κεντήματα που στο ένα εμφανίζονται ορθά στο άλλο εμφανίζονται αντεστραμμένα. Το χρυσοκέντημα, φτιαγμένο με χρυσόνημα τυλιγμένο γύρω από μπρισίμι, μιμείται την βυζαντινή τεχνική των χρυσοκλαβαρικών. Φτιαγμένο από ειδικές κεντήστρες, τις μαΐστρες, δήλωνε ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα πλούτο και κοινωνική θέση. Τα δύο χρυσοκεντήματα εμφανίζουν ομοιότητες αλλά και διαφορές. Σε επίπεδο ύφος το "στενό" είναι πιο γραμμικό και αυστηρό και το "φαρδύ" πιο χυμώδες. Το σχήμα του "μαστραπά" είναι σχεδόν πανομοιότυπο αλλά το περίγραμμα στο "στενό" γεμίζει με ρόμβους, ενώ στο άλλο με ρομβοειδείς σταυρούς. Δύο μεγαλύτεροι τέτοιοι σταυροί στολίζουν τον "μαστραπά" στην προέκταση του κατακόρυφου άξονά του. Ένας τέτοιος σταυρός στολίζει και το κορύφωμα του άλλου "μαστραπά". Και τα δύο χρυσοκεντήματα αξιοποιούν τις διακοσμητικές ραβδώσεις για να γεμίσουν τα σχέδιά τους. Ανάμεσα σε λουλούδια ή φύλλα ανοιχτά σαν βεντάλιες, στο "φαρδύ" χρυσοκέντημα ξεχωρίζουν με ευκρίνεια τα τέσσερα γαρύφαλλα που στολίζουν τις γωνίες του. Στη μία πλευρά που το χρυσοκέντημα διακόπτεται, τα γαρύφαλλα ολοκληρώνονται με μεταξοκλωστές. Αντίθετα, στο "στενό" χρυσοκέντημα, τα όποια γαρύφαλλα συμφύρονται με άλλα, μικρότερα, με φύλλα κατακόρυφα ή λοξά. Το μείζον θέμα εδώ είναι οι άκρως σχηματοποιημένες γυναικείες μορφές, που εμφανίζονται σε κάθε σχεδόν σημείο του κεντήματος πλάγια, ανάστροφα ή ταυτόχρονα ορθές κι αντεστραμμένες συνδυάζοντας δύο κεφάλια σε έναν κορμό. Οι απλές μορφές έχουν τα χέρια υψωμένα και ενωμένα σε ρόμβο, ενώ από τον κορμό των διπλών μορφών προβάλλουν σε κάθε πλευρά τρία "χέρια" σαν φτερά. Και τα δύο πανωμάνικα έχουν την ίδια μπορντούρα και είναι ρελιασμένα με χρυσό γαϊτάνι.
Διάκοσμος & Μοτίβα
Διάκοσμος
σχηματοποιημένος διάκοσμος
Μοτίβα / Θέματα διακόσμου
γυναίκες, "μαστραπάς"
Πλάτος
0.440
Μήκος
0.560
Κατασκευή
Κατασκευαστής / Δημιουργός
οι ίδιες οι γυναίκες, μαΐστρες
Χρόνος κατασκευής
δεύτερο μισό 19ου αι.
Σκοπός κατασκευής
Η μαξιλαροθήκη είναι φτιαγμένη από δύο ζευγάρια πανωμάνικα που προέρχονται από τζάκους.
Τόπος κατασκευής (Χώρα | Γεωγραφικό Διαμέρισμα | Νομός & Ευρύτερη περιοχή)
Ελλάδα |
Στερεά Ελλάδα |
Αττικής
-
Υλικά
βαμβάκι
βαμβακερή κλωστή
γαϊτάνι μεταξωτό
μεταξοκλωστή
χρυσοκλωστή
Τεχνικές
κέντημα,
πεταχτή
υφαντό
χρυσοκέντημα
Χρήση
Πληθυσμιακή / Πολιτισμική / Εθνοτική ομάδα
Αρβανίτες (;)
Χρήστης
γυναίκα
Κοινωνική ηλικία
νύφη
Περίσταση χρήσης
νυφικό
Σκοπός χρήσης
Τα δύο ζευγάρια πανωμάνικα τζάκων απέκτησαν διακοσμητική χρήση στον 20ό αιώνα.
Χρόνος χρήσης
20ός αι.
Πληθυσμιακή / Πολιτισμική / Εθνοτική ομάδα
Αρβανίτες (;)
Χρήστης
γυναίκα
Κοινωνική ηλικία
παντρεμένη
Περίσταση χρήσης
γιορτινό
Σκοπός χρήσης
Τα δύο ζευγάρια πανωμάνικα τζάκων απέκτησαν διακοσμητική χρήση στον 20ό αιώνα.
Χρόνος χρήσης
20ός αι.
Τόπος χρήσης (Χώρα | Γεωγραφικό Διαμέρισμα | Νομός & Ευρύτερη περιοχή)
Ελλάδα |
Στερεά Ελλάδα |
Αττικής
-
Απόκτηση
Τρόπος απόκτησης
Άγνωστο
Τεκμηρίωση
Βιβλιογραφικές πηγές έρευνας
Άδεια χρήσης εικόνων
Χρησιμοποιήστε το αρχείο ή την εικόνα προεπισκόπησης σύμφωνα με την άδεια χρήσης:
CC BY-NC-ND 4.0
Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα