Από τους αρχαιοελληνικούς χρόνους τα Μέγαρα και η γύρω τους περιοχή - η Μεγαρίς ή Μεγαρική - ήταν πλούσια σε λάδι, δημητριακά και κρασί.
Είχαν τα καλύτερα σπίτια σ’ όλη την Ελλάδα (Ισοκράτης, Περί Ειρήνης, 117) και οι κάτοικοί τους ήσαν καλοφαγάδες (Διογένης ο Κυνικός, Tertullianus Apologeticum, 39, 14).
Την ίδια αυτή εικόνα μας δίνει, πολλούς αιώνες αργότερα, και ο Γάλλος διπλωμάτης και περιηγητής του ελληνικού χώρου Pouqueville. Τα Μέγαρα είναι ένα εύπορο μέρος, με καλοφτιαγμένα σπίτια, γράφει στο πεντάτομο έργο του “Ταξίδι στην Ελλάδα” (έκδ. 1820). Και συνεχίζει με χαρακτηριστικά στιγμιότυπα από ένα γλέντι που παρακολούθησε απ’ την ταράτσα του σπιτιού όπου φιλοξενήθηκε: τις φωτισμένες, από αναμμένους πυρσούς, ταράτσες των άλλων σπιτιών· τα στεντόρεια τραγούδια και τις φωνές των γλεντοκόπων· τις λύρες και τα ντέφια που συνόδευαν τους τραγουδιστές· τους καλεσμένους που μεθυσμένοι όπως ήσαν έπειτα από τριήμερο γλέντι, έπιναν κρασί μέσα στα παπούτσια τους.
Λίγες δεκαετίες αργότερα, το Πάσχα του 1899, ο John Ward περιγράφει μ’ ενθουσιασμό τους χορούς και τη δεξιοτεχνία των πρωτοχορευτών στα Μέγαρα - παράδοση που συνεχίζεται έως σήμερα.
Στον πλούσιο αυτό τόπο, με τα καλοφτιαγμένα σπίτια, τα γλέντια και τα πανηγύρια, εγκαταστάθηκε στο τέλος του 18ου αιώνα και ο Λιάς Δηλιγιάννης, κτίστης και λαϊκός βιολιτζής απ’ τα Λαγκάδια της Γορτυνίας. Εκεί παντρεύεται, κάνει παιδιά και πεθαίνει, αφήνοντας κληρονομιά, εκτός από τη φήμη του καλύτερου βιολιτζή της περιοχής, και είκοσι απογόνους λαϊκούς παιχνιδιάτορες. Είκοσι λαουτιέρηδες και βιολιτζήδες, που κράτησαν ζωντανή τη μουσική παράδοση στα Μέγαρα απ’ το τέλος του 18ου αιώνα έως σήμερα - κοντά δύο αιώνες. Δύο από τους απογόνους του μουσικού αυτού δέντρου, ο Ιάκωβος Α. Ηλίας (βιολί) και ο Θ. Γ. Ηλίας (βιολί) παίζουν σ’ αυτό το δίσκο. (Το επίθετο Ηλίας προέρχεται απ’ το όνομα του γενάρχη του “δένδρου” Λιά Δηλιγιάννη· Λιάς = Ηλίας). Την αγάπη του δημοτικού τραγουδιού στα Μέγαρα μαρτυράει και ο μεγάλος αριθμός των λαϊκών τους συγκροτημάτων: γύρω στα 1925 υπήρχαν περισσότερες από 10 ζυγιές βιολί και λαγούτο και 4 ζυγιές πίπιζα και νταούλι· οι πρώτες κυρίως για τα γλέντια σε κλειστό χώρο και οι δεύτερες για τα πανηγύρια και τις διασκεδάσεις στο ύπαιθρο. Στα νεώτερα χρόνια, έπειτα από το Δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, το δημοτικό τραγούδι και οι χοροί παίζονται ή συνοδεύονται στα Μέγαρα απ’ τη ζυγιά βιολί-λαγούτο.
Το ύφος του μεγαρίτικου τραγουδιού, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο τραγουδιέται ή παίζεται, έχει πολλές ομοιότητες με τη νησιώτικη μελωδία.
Σ’ αυτό έχει συμβάλει και η γεωγραφική θέση των Μεγάρων: κοντά στη θάλασσα, ανάμεσα στη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο, με επίνειο την Πάχη και σημαντική εμπορική κίνηση, ήταν φυσικό να δεχτεί την επίδραση του νησιώτικου τραγουδιού.
Ας μην ξεχνάμε ακόμα ότι τα όργανα που από παλιά αγαπούν περισσότερο οι Μεγαρίτες είναι το βιολί και το λαγούτο, η νησιώτικη δηλαδή, ζυγιά, και όχι η πίπιζα και το νταούλι της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Οι χοροί και τα τραγούδια του δίσκου αντιπροσωπεύουν χαρακτηριστικές δημοτικές μελωδίες των Μεγάρων.
Φοίβος Ανωγειανάκης
1. Τα ρουσάλια (Κάλαντα του Πάσχα) 2.22
2. Ο Χατζηχρήστος (Οργανικό) 2:30
3. Ο Λουλουβίκος (Δίστιχα) 2:02
4. Το μικρό μου (Δίστιχα) 2:38
5. Καγκέλι Λεπενιώτικο (Δίστιχα) 2:15
6α. Σήμερα λάμπει ο ουρανός (Τραγούδι του Γάμου) 2:32
6β. Το παπάζι (Τραγούδι του Γάμου) 1:52
7. Σ' αφήνω την καληνυχτιά (Τραγούδι του Γάμου) 3:10
8. Λαμπρή καμάρα (Δίστιχα) 4:23
9. Της τριανταφυλλιάς τα φύλλα (Δίστιχα) 3:07
10. Ο Παπίρης (Οργανικό) 1:25
11. Τώρα τα πουλιά (Τραγούδι του Γάμου) 3:28
12. Μόινα-νε-να (Δίστιχα) 2:31
13. Αντικρυστός (Καρσιλαμάς - Οργανικό) 3:45
Βιολί: Ι. Ηλίας, Α. Οικονομάκης, Θ. Ηλίας
Λαγούτο: Στ. Ανδριανός
Σαντούρι: Ε. Σαμούρης
Λαγούτο: Π. Καλλιπέτσης
Πίπιζα: Δ. Κορογιαννάκης
Νταούλι: Ε. Κασιμάτης
Τραγούδι: Δ. Ηλίας, Ι. Μουρτζούκος, Δ. Σταμπόλας, Ι.Κικίδης, Στ. Παπαφράγκος, Δ. Σταμπόλας, Β. Στεργίου, Θ. Ηλίας, Γ. Αθανασοπούλου, Μ. Λουκά, Ε. Μιχάλαρου, Σ. Φράγκου
Ηχογράφηση σε υπαίθριο χώρο: Μέγαρα Αττικής, Σεπτέμβριος 1975
Μαγνητόφωνο: TEAC A 3340
Ηχολήπτης: Γιάννης Συγλέτος
Η παρούσα έκδοση είναι ακριβής αναπαραγωγή του δίσκου LCGW 102: ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ, ΧΟΡΟΙ - ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ, ΜΕΓΑΡΑ ΑΤΤΙΚΗΣ